Święto Ofiarowania Pańskiego

Święto Ofiarowania Pańskiego (Matki Boskiej Gromnicznej)

G. Bellini, Ofiarowanie w Świątyni

„Gdy nadszedł dzień ósmy i należało obrzezać Dziecię, nadano Mu imię Jezus, którym Je nazwał anioł, zanim się poczęło w łonie [Matki]. Gdy potem upłynęły dni ich oczyszczenia według Prawa Mojżeszowego, przynieśli Je do Jerozolimy, aby Je przedstawić Panu. Tak bowiem jest napisane w Prawie Pańskim: Każde pierworodne dziecko płci męskiej będzie poświęcone Panu. Mieli również złożyć w ofierze parę synogarlic albo dwa młode gołębie, zgodnie z przepisem Prawa Pańskiego. A żył w Jerozolimie człowiek, imieniem Symeon. Był to człowiek prawy i pobożny, wyczekiwał pociechy Izraela, a Duch Święty spoczywał na nim. Jemu Duch Święty objawił, że nie ujrzy śmierci, aż zobaczy Mesjasza Pańskiego. Za natchnieniem więc Ducha przyszedł do świątyni. A gdy Rodzice wnosili Dzieciątko Jezus, aby postąpić z Nim według zwyczaju Prawa, on wziął Je w objęcia, błogosławił Boga i mówił: «Teraz, o Władco, pozwól odejść słudze Twemu w pokoju, według Twojego słowa.

Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie, któreś przygotował wobec wszystkich narodów: światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Twego, Izraela». Symeon zaś błogosławił Ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: «Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą. A Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu»”. (Łk, 2, 21-32, 34-35; przekł. „Biblia Tysiąclecia”, Poznań 2003). W opisie Ofiarowania Pańskiego Ewangelista zawarł następujące przepisy prawa Starego Testamentu: (1) W prawie żydowskim obowiązywał przepis wedle którego przed 40 dniem po urodzeniu chłopca było zakazane by jego matka (jako osoba nieczysta) weszła do przybytku (świątyni). W celu oczyszczenia składano kapłanowi baranka (celem złożenia na ofiarę całopalnej) oraz młodego gołębia (synogarlice; celem przebłagania za grzechy, ofiary przebłagalnej). Ubodzy mogli zastąpić baranka dodatkowym gołębiem (synogarlicą; zob: Kapł. 12, 1-8). (2) Każdego pierworodnego ofiarowano Bogu. Zaś za zwolnienie („uiszczenie ze ślubu”) składano w świątyni ofiarę 5 syklów srebra (dot. młodzieńców do 5 lat; zob. Wj. 12,3; Kapł. 27, 6). (3) W Świątyni Jerozolimskiej Maryja, Józef z dzieciątkiem spotkali starca Symeona, który prowadzony Duchem Świętym błogosławił dziecię nazywając Jezusa wprost „Światłem narodów” a następnie zwracając się do Maryi wyjawił jej przeznaczenie. Z opisu ewangelicznego wynika potrójny charakter uroczystości (święto Jezusa, święto Maryi, święto Światła – podobnie jak Uroczystość Objawienia Pańskiego). W Kościele Wschodnim oraz w zachodnim obrządku ambrozjańskim (Mediolan) akcentuje się historię ofiarowania Jezusa przemowy Symeona zaś w Kościele zachodnim (do czasu Soboru Watykańskiego II) fakt oczyszczenia Maryi - stąd często święto 2 lutego uważane jest nadal za święto maryjne. Obecnie w Kościele zachodnim akcentuje się jego chrystologiczny charakter.

Rozpowszechnianie się święta w Kościele

Najprawdopodobniej przed IV w. nie obchodzono uroczyście tego święta gdyż żaden z greckich i łacińskich Ojców Kościoła żyjący w tym czasie nie ułożył specjalnego kazania na „Święto Spotkania” (Hypa-pante) (Cesare Boronio (Caesar Boronius), Notes sur le martyrologe romain, XVI wiek). Dopiero Egeria (IV wiek) pisała o zwyczaju obchodzenia w Jerozolimie święta pod nazwą„Czterdzieści dni po Objawieniu Pańskim” tj. 14 lutego. Nie precyzuje kiedy narodziła się w Jerozolimie tradycja świętowania tej uroczystości podając jedynie, że wierni uczestniczyli w procesji do Bazyliki Anastasis. W tym czasie czytano fragmenty Ewangelii opisujące scenę ofiarowania Jezusa, spotkania z Symeonem i Anną. Na zakończenie odprawiano mszę świętą. Uczestniczący w procesji nieśli zapalone świece (o procesji ze świecami wspominał również Będą Czcigodny, VII wiek). W Konstantynopolu obchodzono to święto w VI wieku jako chroniące przed zarazą (dekret cesarza Justyniana Wielkiego z 526 roku (lub 542 roku)). W Kościele zachodnim zachowało się świadectwo papieża Gelazego (492-496), w którym nakazał by w Rzymie obchodzono Święto Ofiarowania Pańskiego w dniu pogańskiego święta Lupercalii (Amburbalii) czyli 14 i 15 lutego. W VII wieku 14 lutego odprawiano w tym mieście procesję na pamiątkę Zwiastowania, Narodzenia i Zaśnięcia Maryi (Sergiusz I, Liber pontyficalis). Pierwsze wzmianki o obchodzeniu tego święta w Galii pochodzą z VIII w. (E.Vancandard, Revue des questions historiques, t. LXV, s. 233, 244). Podobnie było w Anglii i na terenie dzisiejszych Niemiec.

Brak wzmianki o tym święcie w manuskryptach mozarabskich świadczy że do IX wieku nie obchodzono go uroczyście w Hiszpanii. Nie wiadomo czy w całym Kościele zachodnim obchodzono pierwotnie to święto 14 lutego. Nie wiadomo również kiedy zmieniono (ujednolicono) datę obchodzenia święta na 2 lutego (czterdzieści dni po Narodzeniu Pańskim).

Do końca VII wieku święto to nie posiadało nazwy własnej (Sakramentarz Gelazjanski). W dokumentach liturgicznych z VIII wieku pisząc o Święcie Ofiarowania Pańskiego zwracano uwagę na jego potrójny charakter. W „Sakramentarzu Gregoriańskim” z VIII wieku określa się je jako „Święto Spotkania z Maryją”. W tym dniu odprawiano procesję ze świecami do rzymskiej Bazyliki Matki Bożej Większej. W XI wieku w tym dniu święcono świece (trzecia część mszału bpa Leofrica z Exeter) oraz ogień (mszał Roberta z Jumièges, tam też nazwa „Święto Oczyszczenia Maryi”). Prawdopodobnie w wieku X i XI współistniały dwa obrzędu poświęcenia świec w tym dniu: (1) najpierw błogosławiono ogień od którego zapalano świecę, (2) najpierw święcono świece a następnie zapalano i rozdawano wiernym. Począwszy od średniowiecza wierzono, że świeca poświęcona w święto Ofiarowania Pańskiego chroniła od niebezpieczeństwa pożaru w czasie burzy (stąd jej nazwa: „Gromniczna”), nieurodzajów, chorób zwierząt domowych. Zapaloną świecę jako symbol Jezusa - Światła Narodów stawiano przy łóżku umierającego. Od 1997 roku w Kościele w tym dniu obchodzi się „Dzień Życia Konsekrowanego”.

Bibliografia

[Bénédictins de Paris], Vies des Saints et des bienheureux, T. 2, Paris 1936, s. 34-41; G. Bareille, Le catéchisme romain, T. 8, Montréjeau, 1913, s. 416.