Św. Tomasz z Akwinu (1224/1225-1274), doktor Kościoła
Urodził się pod koniec roku 1224 lub na początku 1225 na zamku w Roccasecca, w diecezji i hrabstwie Aquino, w okręgu Neapolu. Był najmłodszym synem hrabiego Landulfa i Teresy (wg niektórych źródeł Teodory). Gdy miał 5 lat, rodzice posłali go na wychowanie do benedyktyńskiego opactwa na Monte Cassino, gdzie przyszły święty i doktor Kościoła pobierał pierwsze nauki. Z powodu antypapieskiej i antyzakonnej polityki cesarza Fryderyka II zmuszony był w 1239 roku opuścić klasztor. Po krótkim pobycie w domu rozpoczął studia na uniwersytecie w Neapolu gdzie po raz pierwszy spotkał się z myślą Arystotelesa. W 1244 roku przywdział habit dominikański. Jego decyzja wywołała opór rodziny, która chciała widzieć go w roli opata Monte Cassino. Dominikanie, aby zabezpieczyć się przed pretensjami rodziny, skierowali Tomasza do nowicjatu w Paryżu. W trakcie podróży Tomasz został porwany przez braci i uwięziony w Aquino. Rodzina nie przełamała jego stanowczości i w 1245 roku wypuściła go na wolność. Po uwolnieniu udał się na studia do Paryża (1245-1248). W latach 1248-1252 rozpoczął studia w Kolonii, gdzie był uczniem Alberta Wielkiego. Tam uzyskał stopień bakałarza biblijnego. W 1250 lub 1251 roku przyjął święcenia kapłańskie. Od 1252 roku Akwinata przebywał w Paryżu gdzie wykładał Sentencje Piotra Lombarda. W 1256 roku uzyskał stopień mistrza świętej teologii. Jako mistrz rozpoczął wykłady Pisma Świętego w roku akademickim 1256/1257 na mocy licencji otrzymanej od rektora na katedrze dla cudzoziemców u św. Jakuba. Nie został jednak przyjęty do grona magistrów uniwersytetu na skutek trwającego nadal impasu w stosunkach pomiędzy profesorami diecezjalnymi a zakonnymi. Uznanie jego stopnia nastąpiło dopiero w 1257 roku, po wcześniejszym potępieniu przez papieża Aleksandra IV pracy De periculis Wilhelma z Saint-Amour i zmuszeniu go przez króla Ludwika IX do opuszczenia miasta. W tym czasie napisał komentarz do Sentencji, Quaestiones disputatae de veritate, Quodlibeta, komentarz do księgi Izajasza i inne. W 1259 roku wziął udział w kapitule generalnej zakonu, na której razem z Albertem Wielkim i kilku innymi zredagował zakonne Ratio studiorum. Pod koniec 1259 roku dominikanin wrócił do Włoch i prawdopodobnie przebywał w klasztorze w Neapolu. W tym okresie jego socjuszem, spowiednikiem i osobistym sekretarzem został Reginald z Piperno, który towarzyszył mu do końca życia. W latach 1261-1265 przebywał w Orvieto z papieżem Urbanem IV. W tym czasie z polecenia papieża Tomasz przygotował i opracował nabożeństwa na uroczystość Bożego Ciała. W 1265 roku decyzją kapituły prowincjalnej udał się do Santa Sabina w Rzymie, by nauczać w tamtejszej szkole dominikańskiej. W latach 1267-1268 objął urząd lektora w konwencie w Viterbo, gdzie przebywał papież Klemens IV. W tym czasie ukończył Summę Contra gentiles, objaśniał Księgę Hioba oraz napisał Expositio continua super Evangelia, znaną pod nazwą Catena aurae. Ponadto napisał wówczas Quaestiones de potentia oraz De spiritualibus creaturis, a także rozpoczął pierwszą część Summy teologicznej (1268-1273). W 1268 roku powrócił do Paryża z polecenia generała zakonu Jana z Vercelli. Na początku 1269 roku objął ponownie katedrę teologii na uniwersytecie w Paryżu. W tym czasie angażował się w spór z awerroistami, podjął się komentowania dzieł Arystotelesa oraz napisał kolejne części Summy teologicznej. W 1272 roku został z powrotem powołany do Włoch, dla założenia studium generale w Neapolu, w której dalej prowadził swoją działalność profesorską – tworzył dalsze części Summy i inne komentarze. W 1274 roku opuścił Neapol i na wezwanie papieża Grzegorza X udał się na sobór do Lyonu. 7 marca 1274 po krótkiej chorobie zmarł w drodze na sobór w opactwie cystersów we Fossanuova i został tam pochowany.
Tomasz z Akwinu został kanonizowany 18 lipca 1323 przez papieża Jana XXII. W 1567 roku został ogłoszony doktorem Kościoła przez papieża Piusa V, a w 1880 roku został patronem wszystkich szkół katolickich.
- W ikonografii przedstawiany jest w habicie dominikańskim, a jego atrybutami są: księga i pióro, słońce, gwiazdy, gołąb, kielich, monstrancja i lilia.
- Początkowo wspomnienie obchodzono w dniu śmierci Akwinaty, czyli 7 marca. Obchód ten zawsze wypadał w okresie Wielkiego Postu, stąd podczas reformy liturgicznej papieża Pawła VI (1969), został on przeniesiony na 28 stycznia tzn. na dzień, w którym w 1369 roku z polecenia papieża Urbana V przekazano relikwie świętego dominikanom, a oni złożyli je w swoim kościele w Tuluzie.
Bibliografia
J.A. Weisheipl OP, Tomasz z Akwinu. Życie, myśli i dzieło, Poznań 1985; J. Pieper, Tomasz z Akwinu, Warszawa 1966; Sławomir Brzozecki, [hasło:] Tomasz z Akwinu, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. XIX, Lublin 2013, s. 848-849; V. Schauber, H.M. Schindler, Ilustrowany leksykon świętych, Kielce 2002, s. 712; H. Fros SJ, F. Sowa, Księga imion i świętych, t. 5, Kraków 2005, s. 518-520; F. Copleston, Historia filozofii, t. 2, Warszawa 2004, s. 280-282; W. Zaleski SDB, Święci na każdy dzień, Warszawa 1989, s. 57-58.
