Św. Karol Boromeusz

Z e-ncyklopedia

Św. Karol Boromeusz (1538-1584)

św. Karol Boromeusz
witraż w katedrze w Opolu
witraż z seminarium duchownego w Muenster

Urodził się 2 października 1538 na zamku w Aronie we włoskim regionie Lombardii. Pochodził z możnego rodu Boromeuszów. Jego matka była siostrą przyszłego papieża Piusa IV. Oboje rodzice pragnęli, by chłopiec został księdzem. Karol studiował najpierw w Aronie, potem w Pawii i Mediolanie. Mając 21 lat zdobył stopień doktora obojga praw, kościelnego i cywilnego. W 1559 roku kolegium kardynalskie wybrało na Stolicę Piotrową wuja Karola, kardynała de Medici, który przybrał imię Piusa IV (1559-1565). Papież ten, choć zależało mu na reformie nie umiał ustrzec się nepotyzmu. Zgodnie z daną wcześniej obietnicą przyjął siostrzeńca do siebie na służbę. Ponieważ Karol dał się poznać jako zdolny dyplomata i organizator papieskiego dworu, szybko awansował. Był m.in. sekretarzem stanu, zarządcą dóbr w Bolonii, a także protektorem wielu zakonów. Mimo, że wciąż nie miał święceń kapłańskich, w 1560 roku papież nadał mu godność kardynalską.

Na przełomie XV i XVI wieku Kościołem zachodnim wstrząsnął kolejny kryzys. Przejawiał się on przede wszystkim w nadmiernym bogaceniu się i zeświecczeniu kościelnej hierarchii. Odpowiedzią na tę gorszącą sytuację był bunt Marcina Lutra w 1517 roku, który doprowadził do rozłamu w chrześcijaństwie. Nie tylko jednak nie usunął on kryzysu, ale przyczynił się do zaognienia sporów teologicznych i krwawych wojen religijnych. Dla obrony prawowierności doktryny katolickiej Kościół zwołał Sobór Trydencki (1545-1563). Karol żywo się nim interesował. Wiele wskazuje na to, że właśnie za jego namową Pius IV wznowił przerwane obrady. Rok po ich zakończeniu powołał go do grupy kardynałów, która miała objaśnić soborowe dekrety. W tym okresie Karol przeżył wewnętrzną przemianę. Chcąc pogłębić swoją wiedzę, zorganizował w swoich apartamentach tzw. Noce Watykańskie, podczas których wraz z uczonymi humanistami dyskutował na tematy filozoficzne i literackie, a potem także teologiczne. Coraz częściej rozmyślał o marności życia. Choć zastanawiał się nad małżeństwem, ostatecznie zdecydował, że zostanie księdzem. W 1563 roku przyjął święcenia kapłańskie, a niedługo potem sakrę biskupią. Odtąd wiele czasu spędzał na modlitwie i pokucie, z mieszkania usunął wszelki zbytek. Za jego przykładem poszedł Pius IV reformując rzymską kurię, co spotkało się z dezaprobatą części duchowieństwa. Jednak najważniejszą decyzją Karola była przeprowadzka do Mediolanu, którego od dawna był metropolitą, jednak jak większość ówczesnych pasterzy nie przebywał na ternie swojej diecezji. Ten zwyczaj zmienił dopiero Sobór Trydencki.

Karol Boromeusz rozpoczął reformę archidiecezji od dokładnej wizytacji wszystkich parafii. Za najpilniejszą sprawę uznał moralne i intelektualne odrodzenie duchowieństwa. Zorganizował szereg synodów prowincjalnych i diecezjalnych. Aby dać innym przykład, sprzedał swój majątek, zaś w jego pałacu arcybiskupim obowiązywał klasztorny tryb życia. Wiele czasu poświęcał formacji kleryków. Z jego inicjatywy w Mediolanie powstało pierwsze na świecie seminarium duchowne. Jego nauka stanowiła zaczyn tego, co nazywamy dziś doktryną społeczną Kościoła. Sformułował ją m.in. w dziele pt. Pouczenie o głoszeniu słowa Bożego dla kaznodziejów oraz Traktat o chrześcijańskim wychowaniu młodzieży. Mimo, że pochłonięty pracą w swojej archidiecezji starał się jak najrzadziej ją opuszczać, zawsze był gotowy służyć radą i pomocą papieżom. Osobiście czuwał nad przebiegiem konklawe, które doprowadziło do wyboru Piusa VI w 1566 roku. Po jego śmierci był poważnym kandydatem na Stolicę Piotrową. Z jego rad korzystał także były król Polski Henryk III Walezy oraz krewny Stefana Batorego, kardynał Andrzej Batory. Dzięki działalności Karola w wielu włoskich miastach powstały duże ośrodki kulturalne. O wiele ważniejsza była jednak dla niego służba bliźniemu. Zakładał szpitale, domy dla bezdomnych i kobiet porzuconych przez mężów. W Rzymie i Mediolanie ufundował dom dla nawróconych prostytutek. Gdy w 1576 roku w Mediolanie wybuchła epidemia dżumy, osobiście koordynował akcję ratowania zarażonych. W 1569 roku miał miejsce zamach na jego życie, dokonany przez zakonnika ze zgromadzenia humiliatów, którzy napominani przez Boromeusza za nadmierne bogacenie się postanowili pozbyć się niewygodnego pasterza.

Zmarł 3 listopada 1584 zapadłszy na malarię. Kult Karola Boromeusza dotarł do Polski już w kilkanaście lat po jego śmierci. W 1604 roku Anna Branicka, żona właściciela Niepołomic koło Krakowa, otrzymała jego wizerunek od zakonnicy z Bolonii. Od wielu lat ciężko chora, modląc się przed obrazem została całkowicie uzdrowiona. Cud ten został uznany przez Stolicę Apostolską i wymieniony w dekrecie kanonizacyjnym. Szybko, bo już w 1610 roku został kanonizowany przez papieża Pawła V (1605-1621).

  • Wspomnienie liturgiczne przypada 4 listopada.

Bibliografia

S.R. Rybicki, Święty Karol Boromeusz, Kraków 1994; K. Gołębiowski, Poznaj swego patrona. Co oznacza twoje imię?, Warszawa 1995; W. Zaleski, Święci na każdy dzień, Warszawa 2008.