Św. Augustyn

Z e-ncyklopedia
Wersja z dnia 21:40, 16 mar 2020 autorstwa Mira (dyskusja | edycje) (dr)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Św. Augustyn (354-430), doktor Kościoła

Muzeum w Prado
św. Augustyn, z kościoła w Lipinach

Urodził się w 354 roku w Tagaste (dziś Suk Ahras w Algierii), położonym około 100 km od Morza Śródziemnego. Północna Afryka stanowiła wówczas część Cesarstwa Rzymskiego. Augustyn miał brata Numidusza i prawdopodobnie dwie siostry. Ojciec, Patrycjusz, był zubożałym notablem, członkiem Rady Miejskiej. Choć był poganinem, nie sprzeciwiał się katolickiemu wychowaniu syna przez matkę Monikę (późniejsza Święta). Zgodnie z ówczesnym zwyczajem Augustyn w dzieciństwie nie został ochrzczony, lecz zaliczono go do grona tzw. katechumenów, mających przyjąć chrzest jako dorośli. Mimo panującej w domu biedy Patrycjusz dbał o edukację syna. Głównym elementem ówczesnej nauki była retoryka, czyli sztuka wymowy. Mając 17 lat, Augustyn wyjechał na wyższe studia do Kartaginy (obecnie przedmieście Tunisu). Nauka nie była jednak jego jedynym zajęciem. Zamieszkał w konkubinacie z kobietą, pochodzącą z niższego stanu. Wkrótce urodził im się syn, Adeodat, czyli dany od Boga. Augustyn był wierny jego matce, przeżyli wspólnie 15 lat. Ze względu na różnice klasowe nie mogli zawrzeć legalnego związku małżeńskiego. Po nawróceniu Augustyna, rozstali się.

Mimo moralnych rozterek Augustyn zawsze odczuwał głód prawdy. Cały swój wolny czas poświęcał na filozoficzne lektury. Wielkie wrażenie wywarł na nim Hortensjusz starożytnego poety Cycerona. Było to dzieło pogańskie, ale w Augustynie obudziło wielkie pragnienie Mądrości. Zwrócił się więc w stronę Biblii. Spotkało go jednak rozczarowanie. Będąc wykształcony literacko, stwierdził, że Pismo Święte jest źle napisane. Zrażony do Biblii, w 373 roku zwrócił się w stronę manicheizmu. W 374 roku założył w Tagaście szkołę retoryki, a od 375 roku nauczał jej w Kartaginie, od 383 roku w Rzymie, następnie w Mediolanie. Wówczas porzucił manicheizm na rzecz sceptycyzmu, później zaś neoplatonizmu.

Po studiach Augustyn przez dziewięć lat wykładał literaturę i retorykę. W 383 roku udał się do Italii. Po rocznym pobycie w Rzymie otrzymał posadę wykładowcy retoryki w Mediolanie. Tam poznał bpa Ambrożego, wybitnego kaznodzieję i pedagoga. Słuchając jego kazań, dostrzegł, że wiarę katolicką można uzasadnić rozumowo. Pod jego wpływem zaczął także czytać książki filozofów platońskich, tzw. neoplatończyków. Uważali oni, że aby poznać odwieczną, duchową rzeczywistość, trzeba zwrócić się do swego wnętrza. To przełomowe odkrycie nazwał Augustyn iluminacją. Jej konsekwencją był powrót do lektury Biblii, zwłaszcza listów św. Pawła. Do tej pory Chrystus wydawał mu się tylko doskonałym człowiekiem i prorokiem. Teraz uwierzył, że jest On także Bogiem. Augustyn obawiał się jednak przyłączyć do Kościoła. Nie potrzebował niczyjego pośrednictwa między sobą a Bogiem, a ponadto nie miał żadnej ochoty porzucać swoich grzesznych przyzwyczajeń. Nie ustawał jednak w duchowych poszukiwaniach. Przebywając pewnego wiosennego dnia 386 roku wraz ze swym przyjacielem Alipiuszem w ogrodzie, w pewnym momencie usłyszał słowa: Weź to, czytaj.

Po lekturze Pisma Świętego, na Wielkanoc 387 roku z rąk bpa Ambrożego, Augustyn i jego syn Adeodat oraz przyjaciel Alipiusz przyjęli chrzest. Tak też po 20 latach, modlitwy matki – Moniki o nawrócenie syna zostały wysłuchane. Wkrótce potem zmarła. Rok później Augustyn powrócił z synem do Tagaste. Sprzedał swoją posiadłość, a pieniądze rozdał ubogim. Niebawem wokół niego zawiązała się wspólnota mężczyzn pragnących tak jak on spędzać czas na kontemplacji i duchowych studiach. Augustyn ułożył dla wspólnoty regułę, która stała się później podstawą reguł wielu zgromadzeń zakonnych. Jedyny cień stanowiła śmierć Adeodata, którego bardzo kochał. Historia jego nawrócenia wywarła wielkie wrażenie na chrześcijanach w Tagaste. Zaczęli się domagać, by wyświęcono go na kapłana. Ponieważ nie było to po jego myśli, przeniósł się ze swoimi mnichami do Hippony (Hippo Regius, obecnie Annaba w Algierii). Tam jednak okazało się, że w diecezji brakuje duchownych. Augustyn zrozumiał, że nie ma wyjścia i przyjął święcenia kapłańskie. Bp Waleriusz mianował go swoim asystentem, a cztery lata później konsekrował go na biskupa. Odtąd głosił kazania, prowadził wykłady dla duchownych, zakładał klasztory, zarządzał kościelnym majątkiem, odwiedzał chorych, a także dużo podróżował do innych diecezji. Mimo tak szerokiej działalności duszpasterskiej Augustyn nie wyrzekł się działalności intelektualnej.

W 397 roku zasiadł do pisania Wyznań. Jest to hymn uwielbienia dla niezgłębionych zamysłów Bożych wobec niego, a zarazem drobiazgowa, nacechowana emocjonalnym stylem analiza jego dotychczasowego życia. Jego imponujące wykształcenie filozoficzne i teologiczne okazało się bardzo przydatne. W owych czasach co rusz powstawały nowe herezje, kwestionujące naukę Kościoła, z którymi Augustyn rozprawiał się bezlitośnie. Niedługo potem wydarzenia historyczne zmusiły go do żywej reakcji. W 410 roku wódz Wizygotów Alaryk zdobył Rzym. Był to wstrząs dla Cesarstwa Rzymskiego. Poganie obarczali winą za tę klęskę chrześcijan, którzy odtrącili opiekę bożków. Aby zwalczyć to powszechne przekonanie, Augustyn napisał traktat O Państwie Bożym. W 22 księgach dowodził, że i dawniej Rzym ponosił militarne klęski, zaś kult pogańskich bóstw jest szkodliwy. Przedstawił także koncepcję współdziałania dwóch państw, ziemskiego i Bożego. Chrześcijanin jest obywatelem państwa niebieskiego, dlatego sprawy państwa ziemskiego są dla niego mniej istotne. Na tę koncepcję powoływało się wielu średniowiecznych teologów i filozofów. Augustyn pisał przez całe życie. Był jednym z najbardziej twórczych pisarzy chrześcijańskiej starożytności. Na jego dorobek składają się dzieła dogmatyczne, moralne, duszpasterskie, komentarze do Pisma Świętego, m.in. do pism św. Jana i do psalmów, a także listy i homilie. Oprócz Wyznań i O Państwie Bożym najbardziej znana jest rozprawa teologiczna O Trójcy Świętej. W 430 roku barbarzyńcy - tym razem plemię Wandalów - dotarli do Afryki. Rozpoczęło się oblężenie Hippony. Augustyn mimo swoich 75 lat podtrzymywał wszystkich na duchu. W trzecim miesiącu oblężenia padł ofiarą epidemii. Zmarł 28 sierpnia 430 w otoczeniu swych współbraci.

  • Wspomnienie liturgiczne przypada 28 sierpnia.

Kościoły pw. św. Augustyna w archidiecezji katowickiej

Bibliografia

Św. Augustyn, Wyznania, Warszawa 1999; P. Brown, Augustyn z Hippony, Warszawa 1993; A. Trape, Święty Augustyn. Człowiek-duszpasterz-mistyk, Warszawa 1997; C. Cremona, Augustyn z Hippony. Rozum i wiara, Warszawa 1993.