Środa Popielcowa

Z e-ncyklopedia
krzyż z Etiopii

Środa Popielcowa przypada na pierwszy dzień Wielkiego Postu. Z tym dniem związany jest obrzęd wezwania do pokuty i nawrócenia, a wierni w kościele słyszą słowa: Pamiętaj, że prochem jesteś i w proch się obrócisz (Rdz 3,19) lub Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię (MK 1,15) przy równoczesnym posypaniu przez duchownego głowy popiołem.

Obrzęd ten był jednym z praktykowanych w świecie żydowskim (Jon 3,5-9 ; Jr 6,26; 25, 34 ; Mt 11,21). Popiół użyty w tym dniu pochodził z suszu palmowego wiązanek poświęconych rok wcześniej w Niedzielę Palmową. Obrzęd posypania popiołem nawiązuje do przemijalności życia ludzkiego. Przypomina o jego grzesznej naturze i przemijalności tego co materialne. W tym dniu obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych (od 14. roku życia) oraz post ścisły (między 18. a 60. rokiem życia), czyli spożycie jedynie trzech posiłków w tym jednego do syta (kan. 1249-1251 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r.).

W okresie starożytności chrześcijańskiej ryt posypania popiołem nie był powiązany z czasem rozpoczęcia przygotowania do Świąt Zmartwychwstania. Do IV wieku praktykowano go w niektórych Kościołach lokalnych w czasie obrzędu wyrażenia skruchy przez grzeszników publicznych czy zdjęcia ekskomuniki (dotyczyło 4 czynów fundamentalnych: apostazja, herezja, zabójstwo, cudzołóstwo). Początki tej tradycji sięgają VI-VII wieku. W niektórych wspólnotach nabożeństwo Środy Popielcowej rozpoczynało się od przystąpienia do sakramentu spowiedzi, po czym biskup nakładał pokutę oraz podawał popiół w specjalnych woreczkach, które następnie noszono przyczepione do ubrania. Po jej wypełnieniu, w Wielki Czwartek wierni uzyskiwali rozgrzeszenie. Przedmiotem pokuty był zakaz spożywania mięsa, picia alkoholu oraz kąpieli. Zasadniczo pokutnicy nie obcinali włosów, nie golili brody. Unikali współżycia seksualnego. W XI wieku stała się ona w Kościele katolickim obowiązującym zwyczajem (pap. Urban II) akcentując jednak personalny i prywatny, a nie publiczny charakter nawrócenia.

Bibliografia

G. Dues, Guide des coutumes et traditions catholiques, Paris 2004.