Śląscy neolodzy

Ruch śląskich neologów

Był to kierunek w teologii katolickiej, który przedostał się na Śląsk z południowych Niemiec. Był on przesiąknięty ideami Oświecenia, a szczególnym zainteresowaniem jego przedstawiciele darzyli liturgię. Ich spojrzenie na liturgię było zwłaszcza praktyczne. Miała być ona środkiem wychowawczym stąd jej językiem miał być niemiecki. Przedstawiciele śląskich neologów postulowali zupełne zniemczenie zarówno Mszy św., rytuału oraz brewiarza. Znane są w tym względzie nadużycia duchownych. Np. proboszcz z Soboty ks. F. Scharfenberg, stosował w duszpasterstwie własny rytuał nie posiadający aprobaty, a profesor teologii z Uniwersytetu Wrocławskiego ks. I.A. Dereser przetłumaczył na niemiecki i wydał brewiarz. Jednak jeden z wybitniejszych jego przedstawicieli ks. Antoni Theiner nie ograniczał się do liturgii, ale wprost atakował Stolicę Apostolską, hierarchię, celibat domagając się wręcz poddania Kościoła władzy świeckiej. Jego poglądy zostały podchwycone w 1826 roku przez grupę jedenastu proboszczów, którym przewodził ks. J. Neukirch. Zwrócili się do bpa Szymońskiego z prośbą wprowadzenia reform liturgicznych oraz naprawienia sytuacji związanych z nadużyciami w Kościele wrocławskim opisanymi przez ks. Theinera. Postulaty neologów wprost prowadziły do protestantyzacji Kościoła, a ich głosiciele często przechodzili na protestantyzm. Tak np. uczynił w 1855 roku ks. A. Theiner występując dziesięć lat wcześniej z Kościoła katolickiego.