Zakony i zgromadzenia - męskie
Obecność zakonników na terenie diecezji katowickiej po 1945 roku jest pochodną sytuacji wszystkich zakonów w Prusach po sekularyzacji ( rozwiązano wszystkie zakony męskie z wyjątkiem bonifratrów ) i kulturkampfie. Te dwie wielkie antykościelne akcje doprowadziły do drastycznego zmniejszenia zakonów i zgromadzeń zakonnych w diecezji wrocławskiej. Zakonnicy wrócili na mapę kościelną Śląska począwszy od lat osiemdziesiątych XIX wieku. Z chwilą powstania diecezji katowickiej, na jej terenie znalazły się niektóre stare zakony i zgromadzenia: franciszkanie, bonifratrzy i jezuici lub przybyły nowe: kamilianie, oblaci, salezjanie i werbiści.
Bonifratrzy w okresie międzywojennym posiadali na terenie diecezji katowickiej dwa ośrodki: w Cieszynie (od 1694 roku prowadzili tu szpital) i w Bogucicach (w 1874 roku sprowadzeni przez ks. Leopolda Markiefkę zajmowali się opieką nad chorymi w szpitalu, zbudowanym przez zakon).
W 1902 roku w Panewnikach w pobliżu Katowic osiedlili się franciszkanie, którzy doprowadzili do powstania największego założenia klasztornego na terenie diecezji, na który składał się kościół, kalwaria oraz budynek klasztoru z pomieszczeniami dla funkcjonowania Niższego Seminarium Duchownego, założonego w 1921 roku. W 1924 roku franciszkanie otworzyli drugie Niższe Seminarium Duchowne przy parafii św. Józefa w Rybniku. Poza tym zajmowali się duszpasterstwem oraz prowadzeniem rekolekcji i misji.
W 1904 roku na Górny Śląsk przybyli ojcowie kamilianie, którzy w latach 1906-1908 w Tarnowskich Górach wybudowali szpital dla chorych na chorobę alkoholową. Ojcowie oblaci przybyli na Górny Śląsk w 1921 roku i osiedlili się w Lublińcu, prowadząc tam od 1922 roku ośrodek wychowawczy dla kandydatów do zgromadzenia. 2 września 1939 powstała ich samodzielna placówka duszpasterska w Katowicach Koszutce.
Księża jezuici, usunięci z Prus, założyli swoją pierwszą placówkę w Czechowicach - na pograniczu Prus i Austrii - w 1905 roku. Zajmowali się rekolekcjami i pomocą w duszpasterstwie. Usunięci w okresie kulturkampfu z Rudy, powrócili do niej w 1929 roku, prowadząc duszpasterstwo parafii Najświętszej Maryi Panny. W Pogrzebieniu koło Raciborza założyli swoją placówkę salezjanie. Od 1930 roku prowadzili przy niej Niższe Seminarium Duchowne.
Zgromadzenie zajmujące się misjami – werbiści - przybyli do Rybnika w 1922 roku, gdzie otwarli Niższe Seminarium Duchowne, które prowadziło działalność z przerwami do 1939 roku. W ośrodku rybnickim werbiści zajmowali się duszpasterstwem i misjami; redagowali czasopismo o nazwie - „Królowa Apostołów” .
Natomiast w Mikołowie w latach 1933-1939 księża salwatorianie prowadzili działalność w Niższym Seminarium Duchownym . Tylko niektóre zakony i zgromadzenia zakonne kierowały wprost parafiami ( jezuici – Ruda ). Gros zakonników zajmowała się duszpasterstwem parafialnym ubocznie przy kaplicach klasztornych ( np. oblaci – Koszutka ). Najczęściej można było na nich liczyć w okresie misji i rekolekcji.
Po zakończeniu II wojny światowej obecność męskich zgromadzeń zakonnych w zasadzie nie uległa większym zmianom. Zmienił się natomiast charakter ich obecności w diecezji. Po likwidacji Niższych Seminariów Duchownych, większość zakonów i zgromadzeń zakonnych zajęła się duszpasterstwem parafialnym. Utrzymało się tylko Wyższe Seminarium Duchowne Ojców Franciszkanów w Katowicach Panewnikach. Obecnie, po reorganizacji diecezji i powstaniu metropolii górnośląskiej, zakony i zgromadzenia zakonne prowadzą głównie duszpasterstwo parafialne: franciszkanie - sześć parafii: Chorzów Klimzowiec, Katowice Panewniki, Katowice Stare Panewniki, Rybnik, Rybnik Zamysłów, Tychy; oblaci – parafię w Katowicach Koszutce; salezjanie – trzy parafie: Kobyla, Pogrzebień i Świętochłowice Zgoda; salwatorianie: dwie parafie: Mikołów i Mikołów Śmiłowice oraz werbiści – parafię w Rybniku.
26 sierpnia 2012 do Katowic przybyli ojcowie dominikanie i na zaproszenie metropolity katowickiego abpa Wiktora Skworca objęli duszpasterstwo w parafii Przemienienia Pańskiego. Tu również mają swój klasztor.
Bibliografia
Ch. Kurek, Działalność zakonów i zgromadzeń zakonnych męskich na terenie diecezji katowickiej w latach 1925-1973, NPrz. 44 (1975), s. 185-208.
Cd.
czytaj: Zgromadzenia żeńskie | Powrót do spisu treści