Zając Andrzej

Z e-ncyklopedia

Zając Andrzej (1879-1954), proboszcz w Woszczycach

Urodził się 17 lutego 1879 w Ligocie (powiat prudnicki) w rodzinie gospodarza Karola i Marii z d. Lompa. Po ukończeniu szkoły powszechnej wstąpił do gimnazjum w Prudniku, gdzie w 1900 roku uzyskał świadectwo dojrzałości, po czym rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Brał czynny udział w pracach Kółka Polskiego w Konwikcie Teologicznym we Wrocławiu. 21 czerwca 1904 przyjął święcenia kapłańskie z rąk kard. G. Koppa.

Po święceniach pracował jako wikary w Gorzowie, Mikulczycach i Miechowicach. W 1907 roku przeniesiono go do Neuzelle w Brandenburgii, gdzie sprawował opiekę duszpasterską nad Polakami. Na skutek interwencji krewnego, bpa Augustina, sufragana diecezji wrocławskiej, po dwóch latach został przeniesiony do parafii św. Barbary w Królewskiej Hucie. W 1911 roku objął probostwo w Gierałtowicach w powiecie kozielskim. Odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej i Lourdes.

W okresie powstań i plebiscytu aktywnie włączył się do pracy w ruchu narodowym polskim i 1 maja 1919 został wiceprezesem, a później prezesem polskiej Powiatowej Rady Ludowej w Koźlu. W tym okresie szczególnie przyczynił się do powstawania i organizacji kółek rolniczych na terenie powiatu kozielskiego. 15 stycznia 1920 i 22 lutego 1921 wybrany został na wiceprezesa Zarządu Głównego Śląskiego Związku Kółek Rolniczych (ŚZKR). Ze względu na zagrożenie życia (przed plebiscytem został pobity, a bezpośrednio przed wybuchem III powstania śląskiego strzelano do jego mieszkania) ze strony bojówek niemieckich został zmuszony przez polskie władze powstańcze do opuszczenia swojej parafii. Przebywał kolejno w Halembie, Wirku i w Mysłowicach. W tej ostatniej miejscowości kierował jednym z organów Wydziału Pracy i Opieki Społecznej Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku - urzędem kolonizacyjnym, którego zadaniem była opieka nad uchodźcami z przyznanej Niemcom części Górnego Śląska. 8 kwietnia 1922 po raz trzeci został wiceprezesem Zarządu Głównego ŚZKR, od listopada 1922 roku pracował jako administrator parafii Kończyce. 6 lipca 1924 ustanowiony został proboszczem parafii św. Piotra i Pawła w Woszczycach (powiat pszczyński), gdzie pozostał aż do wybuchu II wojny światowej. Przez pewien czas pełnił funkcję wicedziekana dekanatu żorskiego. Wybudował kościół pw. św. Antoniego w Zgoniu.

Po wybuchu II wojny światowej został 3 września 1939 aresztowany i był więziony w Mikołowie, Gliwicach oraz Norymberdze; zwolniony został w październiku 1939 roku i powrócił na Górny Śląsk. Aresztowany został ponownie 27 listopada 1939 i uwięziony w Pszczynie. Zwolniono go 27 lutego 1940, ale został wysiedlony do Generalnej Guberni. Przebywał w Krakowie, Krużlowej, w Miglu, a ostatnie dwa lata w Korzennej (powiat nowosądecki). W marcu 1945 roku wrócił najpierw do Zgonia, a po kilku miesiącach do Woszczyc. Tu zajmował się jedwabnictwem i uszlachetnianiem zbóż. Zmarł 10 kwietnia 1954 w szpitalu w Żorach. Spoczął 14 kwietnia 1954 w Woszczycach. Był odznaczony Gwiazdą Górnośląską, Medalem Niepodległości, a w 1929 roku za zasługi w rozwoju drobnego rolnictwa został udekorowany Srebrnym Krzyżem Zasługi.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Andrzeja Zająca; Schematyzm 1924-1938; J. Raszka, Nekrolog, WD 1954, nr 6, s. 63; nr 7-8, s. 77-79; EPS, s. 250, 261; Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 199; Martyrologium, s. 153, 160, 214; Myszor, Historia diecezji, s. 23, 129, 550; Olszar, Duchowieństwo, s. 506, 539; Represje wobec duchowieństwa, s. 14 i nn; A. Steuer, Zając Andrzej (hasło), [w:] Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, s. 327; WD 1927, nr 6, s. 41; 1931, nr 10, s. 122; E. Wyglenda, Zając Andrzej (hasło), [w:] Słownik biograficzny, s. 479-480; W. Musialik, W kręgu polityki i władzy, s. 34, 46; E. Zgoł, Woszczyce, Orzesze 2000, s. 38; Kościół Bożego Ciała w Zabrzu-Kończycach (1919-1999), zebrały G. Leksy i B. Stich, Zabrze 1999, s. 7-8; A. Krętosz, Zniszczenia obiektów sakralnych dekanatu żorskiego w 1945 roku i ich odbudowa, Katowice 2009, praca mgr mps w Bibliotece WTL UŚ w Katowicach.