Weltzel Augustyn

Z e-ncyklopedia

Weltzel Augustyn (1817-1897), proboszcz w Tworkowie, historyk

Weltzel Augustyn3.jpg
nagrobek przed kościołem w Tworkowie

Urodził się 9 kwietnia 1817 w Jelczu k. Oławy w rodzinie pracownika leśnego Karola i Zuzanny z d. Adam. Liczna rodzina wciąż zmagała się z trudnościami finansowymi, ale widząc uzdolnienia syna rodzice posłali go w wieku dwunastu lat do szkoły św. Wincentego we Wrocławiu. Już w następnym, 1830 roku, rozpoczął naukę w gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. W 1938 roku zdał egzaminy maturalne i zapisał się na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego.

Jako miłośnik historii uczęszczał dodatkowo na wykłady w Kolegium Historycznym. 8 maja 1842 przyjął święcenia kapłańskie z rąk sufragana wrocławskiego bpa Daniela Latusska. W lipcu tego samego roku został ustanowiony wikariuszem w Szczecinie. Bardzo rozległa terytorialnie parafia posiadała tylko ok. 1400 wiernych, dlatego dodatkowo pełnił funkcję kapelana wojskowego dla żołnierzy-katolików stacjonujących na Pomorzu. Po kilku latach pracy chciał objąć samodzielne probostwo, dlatego w 1849 roku ubiegał się o parafię w Sobótce. Ponieważ nie został ustanowiony jej rządcą pozostał w Szczecinie. Po czternastu latach pracy w Szczecinie ponownie ubiegał się o samodzielną placówkę i tym razem został ustanowiony, 14 sierpnia 1857, proboszczem parafii św. Piotra i Pawła w Tworkowie k. Raciborza. Uroczystego wprowadzenia na urząd dokonał dziekan raciborski ks. Franciszek Heine 22 września. W latach 1863-1866 był posłem do parlamentu Rzeszy z ramienia katolickiej Centrum. Za monografię historyczną Koźla otrzymał 26 czerwca 1866 Order Czerwonego Orła IV klasy. W 1868 roku władze diecezjalne przyznały mu tytuł radcy duchownego. Rok później otrzymał na Uniwersytecie Wrocławskim doktorat honoris causa, a w pięćdziesiątą rocznicę święceń kapłańskich został odznaczony przez władze pruskie Orderem Korony III klasy.

Jednak obok duszpasterstwa głównym jego zajęciem i prawdziwą pasją były badania historyczne. Jego dorobek, warsztat i autentyczne znawstwo dziejów sprawiły, iż nazwany został śląskim Tacytem . Jako wikary w Szczecinie zajął się studiami nad dziejami Kościoła na Pomorzu. Był nawet członkiem Towarzystwa Historycznego Pomorskiego (Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde). Z tego okresu jego działalności pozostało kilka artykułów o dziejach Kościoła na Pomorzu i w Brandenburgii oraz książka o św. Ottonie. Jego twórczość prawdziwie rozkwitła na Śląsku. Zajmował się jego historią zarówno w aspekcie kościelnym jak i całościowych dziejów tutejszych miast czego wynikiem jest wiele publikacji z tego zakresu. Swój warsztat historyczny rozszerzył również o problematykę znanych śląskich rodów arystokratycznych, z których większość została wydana drukiem. Gros swoich prac napisał i wydał w języku niemieckim, ale ponieważ był utrakwistą publikował także po polsku. Pisywał artykuły do „Katolika” i „Moniki”. Oprócz tych języków znał dobrze łacinę, a w dojrzałym już wieku nauczył się języka czeskiego pomocnego w badaniach oraz szerokiej korespondencji z naukowcami czeskimi. Wyrazem uznania dla jego pracy i talentu może być fakt, iż prezydent rejencji opolskiej Georg von Viebahn uznał go za najwłaściwszą osobę do opracowywania monografii miast śląskich. Miały one powstawać na mocy wydanego zarządzenia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 17 lutego 1857.

Ks. Weltzel zmarł 4 listopada 1897 po kilkumiesięcznej ciężkiej chorobie. Został pochowany 8 listopada naprzeciw głównego wejścia do kościoła parafialnego w Tworkowie, co było jego życzeniem zawartym w testamencie. Swój bogaty księgozbiór oraz własne rękopisy przekazał na mocy testamentu magistratowi w Strzelcach, Raciborzu, Archiwum Miejskiemu we Wrocławiu, Archiwum Diecezjalnemu. Pozostałe książki spadkobiercy przekazali bibliotece konwiktu męskiego w Gliwicach.

Publikacje

Bibliografia

Schematismus 1849, s. 111; Schematismus 1859, s. 114; Schematismus 1898, s. 132; J. Pixa, Ksiądz Augustyn Bogusław Weltzel (1817-1897) – śląski Tacyt, [w:] A. Weltzel, Pomnik pobożności po ślachetnej rodzinie hrabiów z Gaszyna w Górnym Szląsku, Opole 2003, s. 11-18, 73-79; J. Kopiec, Weltzel Augustyn Bogusław (hasło), [w:] Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, pod red. M. Patera, Katowice 1996, s. 456; J. Myszor, Duchowieństwo katolickie na Śląsku 1742-1914, Katowice 2011, s. 417-418; R. Kincel, Weltzel Augustyn Bogusław (hasło), [w:] Raciborzanie Tysiąclecia, red. K. Gruchot, G. Wawoczny, Racibórz 2002, s. 165-166.