Urząd do Spraw Wyznań
Urząd do Spraw Wyznań został utworzony 19 kwietnia 1950. Na czele UdsW stał dyrektor, powoływany i odwoływany przez premiera. W ciagu blisko 40 lat istnienia UdsW, instytucją tą zarządzali kolejno:
- Antoni Bida lata 1950-54,
- Jan Izydorczyk 1954-55,
- Marian Zygmanowski 1955-56,
- Jerzy Sztachelski 1956-61,
- Tadeusz Żabiński 1961-65,
- Aleksander Skarżyński 1967-71,
- Kazimierz Kąkol 1974-80,
- Jerzy Kuberski 1980-82,
- Adam Łopatka 1982-87,
- Władysław Loranc 1987-89 r.
Urząd dzielił się na trzy wydziały: Ogólny, Wyznania Rzymskokatolickiego, Wyznań Nierzymskokatolickich, a te z kolei na referaty. W strukturze Urzędu istniały także dwa samodzielne referaty: Nadzoru Stowarzyszeń Wyznaniowych i Nadzoru Funduszu Kościelnego. Struktura ta zmieniała się w ciągu kolejnych lat istnienia UdsW. Terenowymi odpowiednikami UdsW były referaty ds.wyznań przy prezydiach wojewódzkich, powiatowych i miejskich rad narodowych.
Działania Urzędu wobec Kościoła polegały na: ingerencji w politykę personalną, wywieraniu nacisku na tworzenie i likwidację parafii, animowaniu ruchu personalnego duchowieństwa, prowadzeniu ewidencji duchowieństwa, nadzorze nad przestrzeganiem przez nie państwowych zarządzeń, opiniowaniu poleceń duchownych w sprawach zakładów charytatywnych, zakonów, stowarzyszeń i zrzeszeń katolickich (Caritas , PAX i inne), rozmowach z biskupami, księżmi diecezjalnymi i zakonnymi, przyjmowaniu skarg na księży, kontroli pielgrzymek, misji, kazań i rekolekcji, przydziału materiałów na budowę kościołów, programów nauczania religii w szkole i poza nią. Swym działaniem UdsW zmierzał systematycznie do ograniczenia religijno-społecznego zakresu oddziaływania Kościoła i do stopniowego podporządkowania go państwu.
Przez cały okres swego funkcjonowania UdsW współpracował z różnymi organami administracji państwowej. Jednak jego najważniejszym partnerem był Urząd Bezpieczeństwa, który odgrywał w tym układzie rolę nadrzędną. Urząd do spraw Wyznań został zlikwidowany 23 listopada 1989.
Bibliografia
Ustawa z 19 IV 1950 o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych w zakresie gospodarki komunalnej i administracji publicznej, Dz. U. 1950, nr 19, poz. 156; B. Noszczak, Polityka państwa wobec Kościoła Rzymskokatolickiego w Polsce w okresie internowania prymasa Stefana Wyszyńskiego 1953-1956, Warszawa 2008; P. Raina, Kardynał Wyszyński , Warszawa 1993; M. Krawczyk, Organy państwowo-partyjne odpowiedzialne za wytyczanie i realizowanie polityki wyznaniowej PRL, [w:] "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach" 2011, nr 89, 211-225.