Synod

Synod to zgromadzenie biskupów dla wspólnego rozstrzygania ważniejszych spraw, jest też najstarszą formą kolegialnego działania następców Apostołów. Rozróżnia się synod plenarny, prowincjalny i diecezjalny. Pierwszy zwołuje konferencja biskupów za aprobatą Stolicy Apostolskiej, ilekroć uzna to za pożyteczne lub konieczne. Synod prowincjalny jest zwoływany na wniosek większości biskupów diecezjalnych prowincji, synod diecezjalny zaś zwołuje biskup po wysłuchaniu zdania Rady Kapłańskiej.

Synody plenarne i prowincjalne podejmują decyzje dotyczące rozwoju wiary, ukierunkowania wspólnej działalności pasterskiej, poprawy obyczajów, wprowadzenia lub zachowania jednakowej dyscypliny kościelnej. Uchwały wydane przez Synod nie mogą być ogłoszone, dopóki nie zostaną przejrzane przez Stolicę Apostolską. Ten sam cel ma synod diecezjalny, ale jedynym prawodawcą jest na nim biskup, zaś uczestnicy synodu mają głos doradczy.

W synodach oprócz duchownych, biorą udział także świeccy. Po Soborze Watykańskim II synody przybrały charakter wybitnie pastoralny, co przejawia się nie tylko w udziale świeckich jak również w przygotowaniu, przeprowadzaniu i treści uchwał. Przed Soborem synod był nastawiony przede wszystkim na wydawanie postanowień prawnych. Obecnie stał się bardziej dynamiczny, angażujący całą wspólnotę wiernych i nastawiony na szukanie takich zasad prawa, które stworzą możliwie najlepsze perspektywy rozwoju życia religijnego. Zachowuje on jednak nadal charakter ustawodawczy, gdyż inaczej nie można by go nazwać synodem. Na pierwszym jednak miejscu stawia się sprawy duszpasterskie, a mniej uwagi poświęca przepisom dyscyplinarnym.

Według Kodeksu Prawa Kanonicznego obowiązującego przed 1983 roku synod diecezjalny miał się odbywać przynajmniej raz na dziesięć lat. Powoływał go biskup ordynariusz, który miał być na nim jedynym ustawodawcą. Celem synodu miało być omówienie bieżących potrzeb duchowieństwa i wiernych danej diecezji.

Do udziału w synodzie diecezjalnym uprawnieni byli powołani przez biskupa: członkowie kapituły katedralnej lub konsultorzy diecezjalni; rektor przynajmniej wyższego seminarium; dziekani; deputowany każdej kapituły kolegialnej; proboszczowie miasta, w którym odbywał się synod; proboszczowie – przynajmniej jeden z każdego dekanatu; opaci i jeden przełożony z każdego zakonu męskiego z terenu diecezji.

Taki model synodu diecezjalnego przetrwał do Soboru Watykańskiego II. W tym modelu struktury synodalne przestały być tym, czym miały być ze swej istoty, a mianowicie manifestacją Kościoła jako wspólnoty. A Chrystus założył Kościół jako wspólnotę Ludu Bożego Nowego Testamentu. Przemiany modelu synodów diecezjalnych, jakie nastąpiły po Soborze Watykańskim II są wynikiem jego refleksji nad Kościołem i rolą jaką zajmują w Nim świeccy. Uchwały soborowe są tego odbiciem. Sobór na nowo odkrył wspólnotowość Kościoła, wyrażając ją w Konstytucji dogmatycznej o Kościele Lumen Gentium. Według Soboru Watykańskiego II Kościół jest wspólnotą, która zakłada równość i współodpowiedzialność wszystkich Jego członków. Dzięki temu laikat przestał być uważany za drugoplanowy stan w Kościele.

Posoborowe synody różniły się jednak od określonych w Kodeksie Prawa Kanonicznego odnośnie składu i uprawnień ich uczestników. Po raz pierwszy świeccy stali się rzeczywistymi członkami tych synodów zwanych odtąd pastoralnymi.

Nazwa synod pastoralny nie oddaje w pełni przeobrażenia strukturalnego w modelu synodalnym jakie dokonało się po Soborze Watykańskim II. Dotychczasowe synody również miały ten charakter. Nowym natomiast elementem pastoralnym jest czas trwania synodu, który rozciąga się obecnie na okres dłuższy od co najmniej jednego roku, a nawet trwający kilka lat, w przeciwieństwie do praktyki przedsoborowej, która ograniczała trwanie synodu do znacznie krótszego okresu czasu, zwykle do kilku dni po uprzednim jego starannym przygotowaniu.

Synody posoborowe otrzymują wymiar eklezjalny odmienny od dotychczasowego, stając się wspólnotową refleksją Kościoła lokalnego nad swoją misją w konkretnym, historycznym kontekście czasu i przestrzeni, a przez to jednym ze sposobów autorealizacji Kościoła lokalnego jako wspólnoty.

Obok synodów lokalnych w Kościele pojawiła się analogiczna forma - synodów rzymskich organizowanych przez biskupa Rzymu. Rola tych synodów zaczęła w Kościele maleć wraz ze wzrostem władzy papieskiej. Znaczenie tej instytucji przywrócone zostało przez papieża Pawła VI, na mocy wydanego 15 września 1965 motu proprio Apostolica sollicitudo. Decyzję tę ogłosił sekretarz generalny Soboru abp Pericle Felici na początku 128. kongregacji generalnej Vaticanum II. Od tego czasu odbyło się (zawsze w Watykanie) 13 zgromadzeń zwyczajnych, 2 nadzwyczajne, 9 specjalnych i 1 partykularny (poświęcony Kościołowi lokalnemu) – łącznie 25 spotkań. Ponadto w Rzymie kilka własnych synodów biskupich przeprowadziły dwa katolickie Kościoły wschodnie: ukraiński (greckokatolicki) i ormiański.

Bibliografia

E. Sztafrowski, Synody, [w:] Słownik Teologiczny pod red. ks. A. Zuberbiera , Katowice 1998, s. 563; L. Balicka, I Synod Diecezji Katowickiej na łamach Śląskich Studiów Historyczno Teologicznych i Wiadomości Diecezjalnych, Katowice 2003, pr. mgr, Biblioteka WTL UŚ.