Sollicitudo rei socialis

Pap. Jan Paweł II - Sollicitudo rei socialis

Tytuł encykliki: Sollicitudo rei socialis (Społeczna troska).

Opublikowana 30 grudnia 1987, z okazji dwudziestej rocznicy ogłoszenia Populorum progressio – encykliki wydanej przez Pawła VI. Papież Polak zdecydował się na publikację swojej encykliki, gdyż chciał zwrócić uwagę na ciągłość nauki społecznej oraz stałość jej odnowy w Kościele, a także wykazać aktualność problemów społecznych lat 60 w kontekście nowego układu świata, który zachowując pewne elementy podstawowe podlega działaniu nowych czynników negatywnie wpływających na rozwój społeczeństw.

Na początku swojej encykliki Jan Paweł II odnosi się do nowości ukazanej w encyklice swojego poprzednika. Sam fakt skierowania dokumentu przez największy autorytet Kościoła do „ wszystkich ludzi dobrej woli” jest nowatorski – pisze papież. Sam fakt świadomości obowiązku społecznego kościoła, stosowaniu słowa Bożego w nauczaniu społecznym oraz horyzontalność kwestii społecznych świadczą o wyjątkowości encykliki.

W kolejnych rozdziałach encykliki zwraca szczególną uwagę na problemy świata związane z biedą, dekolonizacją, powolnym tempem rozwoju, a także zagrożeniem pokoju na świecie. Ukazuje jak duży jest rozdźwięk pomiędzy krajami rozwijającymi się a tzw. krajami trzeciego świata. Sporo uwagi poświęca problemom bezrobocia i godności pracownika. Papież zwraca uwagę na solidarność narodów w kontekście współczesnych problemów gospodarczych.

Ponadto uwaga encykliki skupia się również na nierównym, linearnym rozwoju współczesnego świata. Zasoby światowe powinny być oddawane człowiekowi z poszanowaniem zamysłów moralnych. Rozwój nie powinien odbywać się za wszelką cenę i powinien być zwrócony na dobro człowieka. Papież pisze, że na świecie łatwo jest zaobserwować dwa przeciwstawne stanowiska w przypadku konsumpcji – nadmiar nasycenia wywołujący chęć posiadania większej ilości dóbr oraz radykalne nienasycenie. Nastawienie na konsumpcję powinno być ograniczone i w tym celu nie powinno się radykalnie wykorzystywać dóbr. Jan Paweł II popiera natomiast przekształcanie środowiska w celu rozwoju gospodarczego, pod warunkiem, że czynność da dokonywana jest zgodnie z poszanowaniem Woli Bożej, przyrody, a także z troską o nieodnawialne części jej zasobów. „ Aby rozwój był pełny, winien urzeczywistniać się w ramach solidarności i wolności, bez poświęcenia pod jakimkolwiek pozorem jednej czy drugiej…”

Papież uważa, że świat podzielony na bloki, które podtrzymują sztywne ideologie imperialistyczne, bardzo podatny jest na różne struktury grzechu. We współczesnym świecie w sposób zasadniczy zaciera się granica pomiędzy wartościami dobra i zła w postaci grzechu. Żądza zysku, czy pragnienie władzy są postawami wynikającymi z ludzkiej zachłanności, przez co rozbudowują współczesną strukturę grzechu. Potrzebne jest praktykowanie solidarności wewnątrz każdego społeczeństwa, co w dużej mierze przyczynia się do rozwoju sprawiedliwości społecznej. Papież apeluje o utworzenie systemu międzynarodowego, w którym narody silniejsze i lepiej wyposażone na zasadzie równości wspierają słabsze narody.

Autor encykliki podkreśla wpływ Kościoła na kwestie moralne nauk społecznych, które są elementem rozwoju państw. Papież dostrzega także znaczenie Soboru Watykańskiego II, w którym ujęta społeczna nauka Kościoła powinna otworzyć się na perspektywę międzynarodową. Obawy rodzi rozwój ekonomiczny, który często zniewala człowieka i nie obejmuje wymiarów kulturowych, transcendentalnych i religijnych – a nawet ich nie uznaje. Kościół pokłada głęboką ufność w człowieku, w którym istnieje podstawowa dobroć będąca wytworem Stwórcy.

W encyklice papież wyraźnie neguje teologię wyzwolenia jako element dążenia do wolności oraz wolność ekonomiczną za wszelką cenę. W dziele zwrócona jest uwaga na kwestie ekumeniczne.

Głównym przesłaniem encykliki jest apel papieża w sprawie solidarności międzyludzkiej. Ukazane jest dążenie do wolności, ale też ryzyko ograniczenia wolności przez systemy, które odbijają się na kondycji społeczeństwa lat osiemdziesiątych. Encyklika skierowana jest do każdego człowieka żyjącego w tamtych czasach. Szczególnie zaś do ludzi rządzących państwami i kreujących tamtejszy obraz rzeczywistości.

Bibliografia

Jan Paweł II, Dzieła zebrane, t. I: Encykliki, Kraków 2006, s. 277-324 (tekst i komentarz J. Grosfelda); J. Poniewierski, Pontyfikat-25 lat, Kraków 2003, s. 155-156.