Rerum novarum
Pap. Leon XIII - encyklika Rerum novarum
Została opublikowana 15 maja 1891.
Encyklika pap.Leona XIII miała ogromne znaczenie dla rozwoju katolickiej nauki społecznej, dotyczyła katolickich robotników. Była wypowiedzią Kościoła na tematy społeczne, a także reakcją Kościoła Rzymskiego na rosnące wpływy ruchów socjalistycznych i komunistycznych. Rerum novarum nie pojawiła się niespodziewanie. W swej encyklice poświęconej "kwestii robotniczej" Leon XIII zebrał najdojrzalsze owoce nowej świadomości społecznej, która już od jakiegoś czasu znajdowała potwierdzenie prawie w całym Kościele. Wydając encyklikę Rerum novarum papież Leon XIII został nazwany „papieżem robotników”. Encyklika opowiedziała się za chrześcijańską polityką społeczną, przy jednoczesnym odrzuceniu socjalizmu w wydaniu marksistowskim i ślepego kapitalizmu. Kościół jak i państwo nie są w stanie samodzielnie rozstrzygnąć trudności społecznych - jest to główny wątek tejże encykliki. Obydwie struktury powinny razem współpracować dla wspólnego dobra. Rolą Kościoła jest ciągłe wspieranie pracowników jak i pracodawców w dziele pojednania, dzięki nieustannemu przypominaniu praw i obowiązków wszystkich zainteresowanych, natomiast rolą państwa jest ochrona pracownika poprzez zapewnienie mu minimalnej pensji, stałego zatrudnienia i dnia wolnego, którym powinna być niedziela. Rerum novarum piętnuje niepohamowany pęd za zyskiem kosztem innych, potępia wszelkie przejawy gospodarczego imperializmu, ale jednocześnie ostrzega katolików przed pozornymi podobieństwami między chrześcijaństwem, a tzw. socjalizmem.
Encyklika podkreśla, że socjalizm nie jest zgodny z „prawami wiary Kościoła Katolickiego”. Prawdziwy socjalista nie może być jednocześnie dobrym katolikiem. Socjalizm i wiara Kościoła Katolickiego zbijają się wzajemnie. Leon XIII z wielkim zapałem zwraca się przeciwko socjalistycznemu formowaniu nowego człowieka, ostrzegając, że ojcem takiego socjalizmu kulturowego jest niepohamowany liberalizm, który prowadzi nieuchronnie do utraty wiary. Odnowa społeczna może zostać dokonana przez odnowienie moralności, a to z kolei zakłada powrót do Ewangelii. Ironią historii jest fakt, że dzisiaj szerokie spektrum polityczne odnajduje w Rerum novarum „moralne uzasadnienie” własnego programu politycznego. Do wizji Leona XIII przyznają się socjaldemokraci, a nawet liberałowie.
Encyklika Rerum novarum podkreślała konieczność reformy kształcenia kandydatów do kapłaństwa. Encyklika wskazywała na konieczność wprowadzenia ulepszeń, dzięki którym przyszli duchowni powinni być zapoznawani z zagadnieniami problematyki społecznej. Dzięki encyklice Rerum novarum Kościół Katolicki zaczął inaczej myśleć o jednostce. Pius XII, w przemówieniu z okazji 50-lecia Rerum novarum, powiedział, że ludzka godność osobista musi być chroniona.
Nastąpiła radykalna zmiana w oficjalnym nauczaniu Kościoła Rzymskokatolickiego, która zaowocowała opowiedzeniem się za wolnością sumienia podczas Soboru Watykańskiego II. Stwierdzam to po ówczesnym porównaniu słynnej encykliki papieża Grzegorza XVI Mirari vos z 15 sierpnia 1832 roku, a także Quanta cura z 1864 roku Piusa IX oraz Immortale Dei z 1885 roku Leona XIII z soborową deklaracją Nostra aetate z 1965 roku.
Encyklika Rerum novarum cieszyła się ogromnym uznaniem w Kościele Rzymskokatolickim. Została bardzo dobrze przyjęta przez rzesze Katolików. Encyklika nie dotyczyła pewnego okresu w dziejach ludzkości, ale cechuje się ponadczasowością. Kolejni papieże przypominali wątki poruszane w Encyklice Rerum novarum. Jednym z papieży, który poruszył te kwestie był Pius XI w encyklice Quadragesimo anno z 15 maja 1931 - przestrzegał wiernych przed niebezpieczeństwem marksistowskiego socjalizmu. Kolejnym papieżem, dla Polaków bardzo bliskim, okazał się Jan Paweł II, który zainteresował się encykliką Rerum novarum, poruszając jej wątki w swojej encyklice Centesimus annus.
Tekst encykliki: Papież Leon XIII - encyklika Rerum novarum z 15 V 1891
Bibliografia
Leon XIII, Rerum novarum, [w]: Dokumenty Nauki Społecznej Kościoła, cz. 1, red. M. Radwan, Rzym – Lublin 1987; J.F. Godlewski, Katolicka myśl kościelna o prawie i państwie, Warszawa 1985; J. Majka, Katolicka nauka społeczna, Rzym 1986.