Redemptor hominis

Pap. Jan Paweł II – encyklika „Redemptor hominis”

Opublikowana 4 marca 1979. Pierwsza encyklika Jana Pawła II.

Jest pismem okólnym papieża skierowanym do wszystkich wyznawców Kościoła katolickiego i nie tylko. Jej adresatem są też wszyscy ludzie dobrej woli. Można ją odczytać jako program teologiczny i duszpasterski zaczynającego się pontyfikatu.

Odbiega swoją formą od wcześniejszych dokumentów tego rodzaju, które to ze względu na swój stricte doktrynalny charakter niełatwe były w czytaniu i studiowaniu. Jej język – prosty i zrozumiały dla każdego czytelnika – zachęca do poznawania jej treści. Treści, której tematem jest konkretny, współczesny człowiek formowany przez historię i kształtujący ją, człowiek z jego pragnieniami i nadziejami, ale i z lękiem o teraźniejszość i przyszłość, człowiek w wymiarze spraw osobistych i społecznych.

Encyklika nosi tytuł: "Odkupiciel człowieka". Podzielona jest na cztery części: I. Dziedzictwo, II. Tajemnica Odkupienia, III. Człowiek odkupiony i jego sytuacja w świecie współczesnym oraz IV. Posłannictwo Kościoła i los człowieka.

Już na wstępie swoich refleksji Ojciec święty zaznacza, że cała ludzkość jest jakby w okresie wielkiego adwentu, czyli oczekiwania związanego z nadchodzącym trzecim tysiącleciem a co za tym idzie – pamiątką Wcielenia Syna Bożego. W takiej perspektywie widzi zadania stojące przed nim – nowym Piotrem i podkreśla łączność oraz chęć kontynuowania dziedzictwa swoich poprzedników, szczególnie Jana Pawła I, Jana XXIII i Pawła VI. Nawiązując do pierwszej encykliki ostatniego z wyżej wymienionych wskazuje na potrzebę wszechstronnej otwartości Kościoła wynikającej z jego (Kościoła) świadomości. Jan Paweł II wspomina o zasadzie kolegialności w dzisiejszym Kościele. Jak Apostołowie stworzyli zespół na czele z Piotrem tak i obecnie Kolegium Apostolskie wciąż trwa i odradza się w Kościele. Idąc za przykładem Pawła VI polski papież podkreśla, że dla Kościoła nie ma innej drogi jak tylko prawdziwa orientacja ekumeniczna.

W drugiej części Autor zachęca czytelników, by umysły, wolę i serca skierowali ku Chrystusowi Odkupicielowi. Przypomina, że prawda odkupienia jest wciąż aktualna w świecie broni atomowej i braku poszanowania życia nienarodzonego. Tę prawdę ukazuje w wymiarze boskim przedstawiając wierność Boga wobec siebie samego, człowieka i świata, jak i ludzkim – objawienie w pełni człowieka samemu człowiekowi.

Trzecia część poświęcona jest sytuacji człowieka w świecie współczesnym. Papież rozpoczyna od przypomnienia, że Jezus Chrystus w jakiś sposób zjednoczył się z każdym z nas. To właśnie <konkretny> i <każdy> człowiek jest pierwszą i podstawową drogą Kościoła. Niesie to za sobą jasno określone zadanie dla Kościoła. Musi on (Kościół) być świadomy sytuacji współczesnego człowieka, jego możliwości, zagrożeń i lęków oraz wszystkiego co jest przeciwne jego godności. Wspomniane zagrożenia, jak tłumaczy i ostrzega Jan Paweł II, są to własne wytwory ludzkie, które często są wykorzystywane w sposób przynoszący szkodę i zgubę zarówno samemu człowiekowi jak i darowanemu mu światu. Aby temu zapobiec papież proponuje zasadę pierwszeństwa etyki przed techniką, osoby w stosunku do rzeczy, a co za tym idzie uszanowanie praw człowieka włącznie z prawem wolności religijnej.

To wszystko musi dokonywać się w prawdzie, która, jak tłumaczy Jan Paweł II w czwartej części, jest jednym z przedmiotów odpowiedzialności Kościoła. Odpowiedzialność ta związana jest z umiłowaniem Bożej Prawdy oraz dążeniem do coraz głębszego rozumienia jej i przekazywania innym. Nie jest to zadaniem tylko duchownych ale wszystkich członków Ludu Bożego. Autor omawia także rolę Eucharystii w Kościele: Kościół powinien żyć tym sakramentem, który scala, jednoczy go w ofierze samego Chrystusa. Samo jednak uczestniczenie w Eucharystii do swej pełni skuteczności zbawczej potrzebuje szczerej woli nawrócenia się, wyrzeczenia zła, co dokonuje się w sakramencie pokuty i pojednania. Eucharystia i Pokuta stają się w ten sposób wymiarem życia autentycznie chrześcijańskiego. Autor odwołuje się także do Maryi nazywając ją Matką naszego zawierzenia. Pod jej sercem bowiem kształtowała się poniekąd Tajemnica Odkupienia. Nikt zatem tak jak Ona nie potrafi wprowadzić nas w tę Tajemnicę, dlatego też Maryja musi mieć na stałe miejsce w codziennym życiu Kościoła. Na koniec Jan Paweł II wzywa wszystkich do trwania na modlitwie wraz z Maryją, abyśmy stali się prawdziwymi świadkami Chrystusa „aż po krańce ziemi”.

Encyklika Redemptor hominis ukazuje, że człowiek w swojej niedoskonałości został przez Boga w Tajemnicy Odkupienia w pewien sposób wywyższony, uświęcony, odnowiony. Z tego dokumentu pochodzą słowa: Człowiek jest drogą Kościoła.

Encyklika opublikowana - jak zawsze - po łacinie, została napisana po polsku. A jej autor po latach w swojej ostatniej książce Pamięć i tożsamość napisał o tej encyklice, że "przywiózł ją [do Rzymu] z Polski". Uważny czytelnik odnajdzie w niej wiele myśli, zawartych już w rekolekcjach wygłoszonych przez kardynała Karola Wojtyłę na Watykanie w marcu 1976 roku.

Bibliografia

Jan Paweł II, Dzieła zebrane, t. I: Encykliki, Kraków 2006, s. 21-65; J. Poniewierski, Pontyfikat-25 lat, Kraków 2003, s. 25-26.