Pius IV

Pius IV (1499-1565), papież

Giovanni Angelo de Medici urodził się 31 marca 1499 w Mediolanie. Pochodził z biednej rodziny, która pomimo zbieżności nazwisk nie była spokrewniona z florenckimi Medyceuszami. Był drugim z 11 dzieci notariusza Bernardina de Medici i Clelii Serbelloni. Studiował na uniwersytecie w Bolonii filozofię, medycynę i prawo. Po zakończeniu studiów w 1525 roku uzyskał doktorat z prawa kanonicznego i cywilnego. W 1534 roku Paweł III mianował go administratorem miast Państwa Kościelnego. Jego pozycja znacznie wzrosła, gdy jego brat Gian Giacomo poślubił siostrę synowej Pawła III. Został gubernatorem Państwa Kościelnego i arcybiskupem Raguzy na Sycylii (1545), następnie w 1549 roku kardynałem - prezbiterem przy S. Prisca oraz komisarzem wojsk papieskich na Węgrzech i w Siedmiogrodzie. Po śmierci Pawła III Medici odegrał ważną rolę na konklawe, przyczyniając się do wybrania Juliusza III (1550-1555), który mianował go prefektem najwyższego trybunału, zwanego Signatura gratiae, a później także legatem przy armii walczącej o Parmę. Za pontyfikatu Pawła IV (1555-1559) był jego przeciwnikiem.

Gdy Paweł IV zmarł, po 3-miesięcznym konklawe Medici został papieżem i przyjął imię Piusa IV. Został koronowany w święto Trzech Króli, 6 stycznia 1560.

Zaraz po wyborze odciął się od działań swojego poprzednika, zapowiadając reformy w Kościele. Ograniczył działania Inkwizycji. Postanowił maksymalnie ograniczyć wpływy rodziny Caraffów, krewnych Pawła IV, którzy mogliby przeszkodzić jego reformatorskim planom. Doprowadził w 1562 roku do wznowienia obrad soboru trydenckiego i 26 stycznia 1564 zatwierdził dokumenty Soboru i Trydenckie Wyznanie Wiary. W 1564 roku utworzył własny "Indeks ksiąg zakazanych", na którym było mniej potępionych dzieł, niż za jego poprzednika. Po objęciu papieskiego tronu zmienił politykę w zarządzaniu Państwem Kościelnym. Odwołał natychmiast wszystkie represyjne postanowienia swojego poprzednika. Zrehabilitował kardynała Giovanniego Morone, który był niesłusznie podejrzany o herezje, wprowadził nowe podatki, cofnął wyroki wydane na wędrujących mnichów, ograniczył władzę rzymskiej inkwizycji i przeprowadził rewizję Indeksu Ksiąg Zakazanych z 1556 roku. Przywrócił też dobre stosunki z królem Hiszpanii Filipem II i cesarzem Ferdynandem II. W związku z panującym i niecieszącym się dobrą sławą nepotyzmem skazał na śmierć dwóch krewnych Pawła IV, kardynała Carla Caraffę oraz księcia Paliano Giovannia Caraffę. Sam jednak od nepotyzmu nie stronił, co zaowocowało postacią młodego Karola Boromeusza, którego nominował na kardynała i arcybiskupa Mediolanu, bardzo zasłużonego w pracach nad reformą papieskiego dworu. Bardzo ważnym osiągnięciem w historii Kościoła było wznowienie przez papieża obrad soboru w Trydencie przerwanych w 1552 roku. W 1564 roku powołał kongregację kardynałów do interpretacji i realizacji dekretów soborowych. Konsekwencją dekretów soboru było przygotowanie do druku pierwszego katolickiego katechizmu. Pius IV polecił rozpowszechnić nowe, trydenckie wyznanie wiary. Rozpoczął, lecz nie zakończył, reformę Mszału Rzymskiego oraz Brewiarza. Za pontyfikatu Piusa IV w 1560 roku w Anglii ścięto Marię Szkocką.

Pius IV odnowił działalność uniwersytetu rzymskiego i ustanowił wydawnictwo w Rzymie, które miało drukować teksty autorów chrześcijańskich. Umocnił fortyfikację Zamku św. Anioła i polecił zbudować podziemne przejście z Zamku do Watykanu, kontynuował budowę kopuły Bazyliki Świętego Piotra i kościoła S. Maria degli Angeli.

Pius IV zmarł 9 grudnia 1565 w Rzymie. Został pochowany w Bazylice Świętego Piotra. W 1583 roku jego zwłoki zgodnie z testamentem złożono w grobowcu w kościele S. Maria degli Angeli.

Bibliografia

J.N.D. Kelly, Encyklopedia papieży, Warszawa 1997, s. 371-374; R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, Kraków 1996, s. 135-136.