Parafia św. Michała Archanioła w Krzyżowicach

Z e-ncyklopedia
Krzyzowice1.jpg

W średniowieczu, około roku 1300, Krzyżowice nosiły nazwę Gryżowice („Grisowitz”). Wieś w 1179 roku przynależała do ziemi pszczyńskiej wraz z kasztelanią oświęcimską i ziemią siewiersko-bytomską, a te były we władaniu księcia krakowskiego – Mieszka Starego, brata Kazimierza Sprawiedliwego. Nazwa „Grisowitz” wskazuje na osadę opartą na prawie niemieckim, na której powstała osada o prawie polskim. Krzyżowice były największą osadą koło Żor.

Pierwszą wzmianką mówiącą o istnieniu Krzyżowic jest zapis w Liber fundationis episcopatus vratislawiensis. Jest to księga biskupstwa wrocławskiego, która zestawia w latach 1290-1305 daniny należące do stolicy biskupiej we Wrocławiu. Znajduje się tam zapis w języku łacińskim mówiący o zobowiązaniu się Krzyżowic do płacenia daniny. W dokumencie biskupim z 1318 roku wymieniono ks. Quiriniusa, rektora kościoła w Krzyżowicach, z kolei rachunek świętopietrza z 1447 roku wymienia 24 parafie, wśród nich Krzyżowice, gdzie pierwszym proboszczem parafii miał być Quiriniusz. Te dwa dokumenty pozwalają przypuszczać, że pierwszym proboszczem parafii był właśnie ks. Quiriniusz.

Opis pierwszego kościoła można znaleźć w zapiskach z 1628 roku, które mówią o tym, że kościół został zbudowany z drewna pod koniec XIII wieku. W okresie reformacji kościół i wioska były w rękach protestantów. Taki stan trwał około stu lat. Wojna trzydziestoletnia mocno naruszyła stan techniczny kościoła. Dopiero w niecałe dwadzieścia lat później, gdy w 1663 roku pojawił się nowy proboszcz, ks. Krystian Jurovius , kościół parafialny został odbudowany. Przy drewnianym kościele stanęła również skromna dzwonnica. Współczesny murowany kościół jest fundacją księdza Ignacego Skrzyszowskiego. Kościół został poświęcony 20 października 1799 przez rybnickiego proboszcza, księdza dziekana Feliksa Reisnera. Staraniem ks. Stanisława Kosmola dwadzieścia pięć lat później do kościoła dobudowano wieżę i tym samym kościół uzyskał łączne wymiary: 29,66 m długości, 13 m szerokości, 16,66 m wysokości, z wieżą 50 m. W 1881 roku na wieżę wciągnięto nowe dzwony przetopione ze starych: Regina coeli (dawny z roku 1552), Ave Maria (dawny z roku 1562). Trzeci dzwon, św. Barbarę, zakupiono osobno. Jeśli chodzi o wnętrze kościoła, to w prezbiterium na belce poprzecznej widniał zawieszony krzyż, a obok niego stały figury Matki Boskiej i św. Jana. W kościele była także kamienna chrzcielnica. Na ścianach widniały wizerunki świętych. W 1862 roku proboszcz ks. Augustyn Rogier podjął się budowy zakrystii. W 1884 roku proboszcz ks. Albin Żołądek ufundował do kościoła balaski oraz żelazne kraty do przedsionka. W osiem lat później czeski malarz Jan Bocheczek namalował obraz św. Michała Archanioła. Tego samego roku zbudowano dwa boczne ołtarze: Matki Boskiej i św. Jana Nepomucena.

W okresie gdy proboszczem był ks. Konstanty Kubitza (1907-1938) rozpoczęto remont generalny kościoła, jednakże śmierć proboszcza oraz działania wojenne uniemożliwiły kontynuację prac remontowych. W czasie II wojny światowej wojska niemieckie podminowały kościół, ale dzięki interwencji ks. Ludwika Grimana nie doszło do wybuchu. Po wojnie kontynuowano dalsze prace rozpoczęte już wcześniej przez księdza Kubicę. „Prorok krzyżowicki”, jak nazywali ks. kanonika Kuboszka parafianie, odznaczył się w dziejach historii Kościoła lokalnego wielkim oddaniem dla swej parafii. W jubileusz 150-lecia parafii zamontowano w głównym ołtarzu pancerne tabernakulum. W 1951 roku w parafii pojawiły się figury świętych: Barbary, Izydora i Anny, które były fundacją parafian. W tym też roku naprawiono organy. 14 kwietnia 1958 ksiądz proboszcz ufundował nowe witraże w prezbiterium, zaprojektowane przez prof. Adama Bunscha z Krakowa. Przedstawiają one Archaniołów Rafała i Gabriela.

Charakterystyczną formą duszpasterstwa w parafii jest wspólnota Cenacolo (Wieczernik), która ma swoją siedzibę w dawnym Klasztorze Sióstr Służebniczek w Boryni. Wspólnota działa na rzecz młodych ludzi uzależnionych od narkotyków i alkoholu, ludzi zbuntowanych i rozczarowanych życiem, chcących jednocześnie odnaleźć swoją tożsamość, radość i sens życia. Wspólnota powstała w 1983 roku, przy czym dom wspólnoty w Boryni został otwarty w 2002 roku.

Kolejnym ważnym elementem nierozerwalnie związanym z parafią jest obraz Matki Boskiej Krzyżowickiej. Obraz ten przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem, która trzyma w prawej ręce owoc gruszki – symbol owocu rajskiego. To nawiązanie do Starego Testamentu może być chęcią ukazania Maryi jako nowej Ewy, która jest drogą do pojednania nas z Bogiem. Przypuszcza się, iż obraz ten powstał przed 1679 rokiem, gdyż w tym roku odbył się inwentarz podczas wizytacji biskupiej, w którym wspomina się o obrazie Matki Boskiej w kościele krzyżowickim. Domniemanym fundatorem obrazu Matki Boskiej Krzyżowickiej był Mikołaj Brodecki.

Wśród licznych krzyży i kapliczek przydrożnych wymienić można najstarszy krzyż przydrożny z 1842 roku – fundacja Józefa i Anny Fox, znajdujący się przy ulicy Ligonia i przydrożną kaplicę pochodzącą z 1887 roku, która powstała z inicjatywy ks. Fuchsa.

Kapliczki i krzyże przydrożne

Proboszczowie

1878-1884 wakat na probostwie w Krzyżowicach

Bibliografia

Dekret dot. zmiany granic parafii, WD 1934, nr 4, s. 114; A. Nowack, Geschichte der Landpfarreien des Archipresbyterates Sohrau O. -S. Oppeln 1912; J. Grzegorzek, Z kart historii wsi i parafii Krzyżowice. Zapiski z okazji 700-lecia, Krzyżowice 2006; J. Grzegorzek, Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w Krzyżowicach, Krzyżowice 2008; Straty wojenne. Zabytkowe dzwony utracone w latach 1939-1945 w granicach Polski po 1945, T. 3 województwo śląskie, cz. 1 diecezja katowicka wraz z częścią diecezji częstochowskiej, opr. P. Nadolski, Katowice 2008, s. 179.