Parafia św. Antoniego z Padwy w Starych Panewnikach

Z e-ncyklopedia
Panewki stare2.jpg
Panewki stare1.jpg

Historia

W skład Ligoty-Panewnik wchodzą Zadole, Kokociniec, Stare Panewniki i Wymysłów. Jej powierzchnia to 12,6 km kwadratowych. Ligota była najpierw przysiółkiem między Panewnikami a Katowicami wzmiankowanym po raz pierwszy w 1360 roku. Jako wieś - własność książąt pszczyńskich w tekstach źródłowych często nazywano ją Ligotą Pszczyńską. W porównaniu z innymi dzielnicami samodzielne prawa gminne uzyskała dość wcześnie, bo już na początku XVIII w. Jednak okres największego rozwoju Ligoty to rozpoczęty w XIX w. boom przemysłowy oparty na eksploatacji złóż rud i węgla. W 1852 roku przez Ligotę poprowadzono linię kolejową Katowice - Murcki, co jeszcze bardziej podniosło znaczenie tej dzisiejszej dzielnicy Katowic. Niemiecka nazwa Ligoty - Idaweiche to określenie „bocznica huty Ida”. Wszystko, co tam jest obecnie, powstało na cmentarzysku lasów, które wycinano, by zrobić miejsce dla ludzi. Także dzisiaj Ligota graniczy z lasami, w których jeszcze w latach 60. XX wieku można było zbierać jagody i jeżyny. Ligota była spokojnym i zdrowym azylem dla zasobnej w pieniądze warstwy średniej - urzędników, inteligencji, tym bardziej, iż powstało dogodne połączenie kolejowe z centrum Katowic. Panewniki należały kiedyś do Kuźnicy Pszczyńskiej i były jednym z rzemieślniczych osiedli służebnych władców pszczyńskich. Początkowo zamieszkiwali je zagrodnicy, później dość licznie zaczęli osiedlać się chałupnicy. Gdy zarząd dóbr dominalnych uruchomił w Panewnikach kuźnię oraz pracujący aż do XIX w. młyn na Kłodnicy, osada zaczęła zyskiwać na znaczeniu. Popularną legendą tego terenu jest opowieść o przejściu po drodze na Wiedeń wojsk Jana III Sobieskiego. Do 1964 roku rósł tu dąb pamiętający podobno tamte czasy. Wizytówka Panewnik - zespół klasztorny ojców Franciszkanów (początek Panewnik) powstał w latach 1903-1908. Budowa ta miała na celu odciągnięcie ludności polskiej oraz księży od pielgrzymek do Częstochowy i skierowanie w stronę polityki germanizacyjnej bpa wrocławskiego Georga Koppa. W związku z rozbudową miejscowości i podzieleniem jej w efekcie na Nowy i Stary Panewnik zmieniła się też zwyczajowa nazwa tych terenów. Nowa nazwa - Panewniki funkcjonowała na mapach od 1950 roku. Nazwa Panewniki pochodzi od słowa „panew” oznaczającego płytką czaszę kutą w metalu, wyrób hutniczy. Dziś dzielnica kojarzy się przede wszystkim z kompleksem medycznym i największą w Polsce szopką, która co roku staje w panewnickiej bazylice.

Kościół i parafia

Pierwsi franciszkanie, którzy przybyli z Góry św. Anny, osiedlili się 22 grudnia 1902 w Starych Panewnikach w domu, gdzie obecnie mieści się sklep spożywczy przy ul. Panewnickiej nr 439. Od 1914 roku przyjeżdżający z Panewnik franciszkanie odprawiali raz w tygodniu Mszę św. w tzw. „Marianówce”, czyli Domu Starców. 22 lutego 1958 o. Korneliusz Czech zaadaptował budynek dawnego zajazdu Schwertfegerów na kaplicę, bez wymaganej zgody władz PRL. Pierwotnie kaplica była filią klasztoru w Panewnikach. 26 czerwca 1959 o. Korneliusza zastąpił nowy przełożony o. Ksawery Moczek, który wraz z o. Damianem Szojdą zabrał się się do przebudowy i odbudowy zniszczonych obiektów mieszkalnych i kaplicy. 8 lipca 1965 wspierany przez wiernych ze Starych Panewnik o. Damian Szojda jako przełożony zmienił kaplicę, nadając jej styl obecny. W 1968 roku o. Maciej Michalski objął stanowisko gwardiana Starych Panewnik i kontynuował rozpoczętą przez poprzednika pracę. W 1974 roku władze zakonne przydzieliły na przełożonego o. Alberta Antkowiaka, który z kolei dokonał gruntownej przebudowy klasztoru. Przez szereg lat władze administracyjne żądały zamknięcia kościoła klasztornego jako nielegalnego miejsca kultu. Podejmowano także próby jego zburzenia, ale ocalał dzięki osobistej interwencji ówczesnego wojewody Jerzego Ziętka, u którego znaleźli wsparcie ówczesny duszpasterz staropanewnickiego kościoła, a późniejszy prowincjał Prowincji Wniebowzięcia NMP - o. Damian Szojda oraz wieloletni proboszcz panewnickiej parafii, wielce dla niej zasłużony - o. Justyn Widuch. Kanonicznie klasztor erygowano w 1980 roku. Od 1981 roku istnieje przy nim parafia św. Antoniego. W drugiej połowie lat 80. XX wieku wybudowano obok kościoła dom katechetyczny. 22 marca 1981 bp Herbert Bednorz swoim dekretem ustanowił placówkę w Starych Panewnik samodzielną parafią, której pierwszym proboszczem został o. Gabriel Kiliński.

W kolejnych latach XX wieku nieopodal kościoła oo. franciszkanie utworzyli cmentarz parafialny.

Nowy kościół

Zgodnie z rozporządzeniem abpa Wiktora Skworca na miejscu, gdzie znajdowała się stadnina powstał nowy kościół parafialny z domem klasztornym i parafialnym. Teren jest własnością kurii prowincjalnej. W lutym 2018 roku pod budowę nowego kościoła przywieziono z padewskiego sanktuarium św. Antoniego kamień węgielny z dołączonym certyfikatem stwierdzającym autentyczność pochodzenia wraz z medalem Papieskiej Bazyliki św. Antoniego z Padwy. Budowę klasztoru i kościoła rozpoczęto w 2019 roku. 3 października 2020 w murze, przy wejściu do nowo budowanego kościoła zostały umieszczone trzy kamienie. Te kamienie pochodzą z grobu Pana Jezusa (przywieziony z pielgrzymki do Ziemi Świętej), z grobu św. Antoniego z Padwy i kamień z klasztoru w Łąkach Bratiańskich uznawanego za pierwszą polską prowincję franciszkanów. 12 sierpnia 2021 na nowym kościele zamontowano kopułę. Kościół został poświęcony 4 czerwca 2023 przez abpa seniora Wiktora Skworca.

Jeden z bocznych ołtarzy jest poświęcony Matce Boskiej Fatimskiej, której figura została przywieziona z Fatimy. Zwraca uwagę mozaika, przypominająca ostatnie, październikowe objawienie i cud słońca. Po drugiej stronie prezbiterium jest kaplica Najświętszego Sakramentu z tabernakulum. Również trzy obrazy, z centralnym Jezusa Miłosiernego Jezu, ufam Tobie, po bokach św. Antoniego i św. Franciszka. Nad nimi znajdują się witraże, przedstawiające Baranka Paschalnego, czyli Chrystusa Zmartwychwstałego, nad patronem parafii gołębica, a nad zakonodawcą wyobrażona ręka Boga Ojca. Przy wizerunkach świętych zakonników wyeksponowano ich relikwie. W centralnym miejscu w prezbiterium wisi krzyż franciszkański z San Damiano. Wewnątrz kościoła zwracają uwagę witraże, trzy sceny z życia patrona parafii. Nad wejściem głównym do kościoła, na frontonie umieszczono betonową figurę św. Antoniego, a drugi element to płaskorzeźba, z symbolem franciszkańskim - dwoma skrzyżowanymi rękami (jedna to dłoń Pana Jezusa, a druga św. Franciszka, który jako pierwszy otrzymał stygmaty). Warto zwrócić także uwagę na mozaikę ofiarowaną parafii; przedstawiona na niej Matka Boża jest już nazywana Staropanewnicką.

Kapliczki i krzyże przydrożne

Proboszczowie

Bibliografia

Dekret erekcji Parafii św. Antoniego z Padwy w Starych Panewnikach, WD 1981, nr 7, s. 164-165; L. Musioł, Ligota, Panewniki, Stara Kuźnica. Monografia historyczna; G. Płonka, Ligota i Panewniki na starych pocztówkach i fotografiach, Muzeum Historii Katowic, Katowice 2013, s. 88; [1] (dostęp: 3.10.2020); Gość Niedzielny, 18 czerwca 2023, nr 24/1626, Archidiecezja katowicka, s. VI-VII

p • d • e
Organizacja Kościoła na Górnym Śląsku
Źródło: „https://silesia.edu.pl/index.php?title=Parafia_św._Antoniego_z_Padwy_w_Starych_Panewnikach&oldid=97282”