Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza

Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza (NSDAP)

Partia powstała m.in. na poczuciu krzywdy jakie towarzyszyło Niemcom po zakończeniu I wojny światowej. 5 stycznia 1919 zarejestrowano Niemiecką Partię Robotniczą (Deutsche Arbeiterpartai), a w 1920 roku została ona przekształcona w Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotniczą (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei). NSDAP była związana z reprezentowaniem interesów najbardziej agresywnych kręgów nacjonalistycznych. Jej ideologiem i przywódcą w lipcu 1921 roku został Adolf Hitler, który wprowadził w niej system wodzowski. Po puczu monachijskim została rozwiązana, ale zreorganizowano ją na nowo w 1925 roku. NSDAP wykorzystała społeczne niezadowolenie spowodowane kryzysem gospodarczym, który wywiązał się po I wojnie światowej. Partia posługiwała się hasłami nacjonalistycznymi. Cechowały ją antykomunizm, rasizm, wrogość wobec chrześcijaństwa, szowinizm i demagogia. Stopniowo zdobyła sobie poparcie społeczne, zwłaszcza pośród chłopów, drobnomieszczaństwa i zdemobilizowanych oficerów. Po 1933 roku, kiedy Hitler został kanclerzem III Rzeszy, rozwiązano wszystkie inne partie polityczne, w ten sposób monopol w sprawowaniu władzy uzyskała NSDAP. Stosowała ona system terroru, który polegał m.in. na inwigilacji, rozbudowie aparatu policyjnego (SS, SD, Gestapo), systemu obozów i wprowadzeniu zasady władzy wodza. NSDAP podlegała młodzieżowa organizacja paramilitarna Hitler-Jugend. Wychowywała ona ludzi młodych w duchu narodowego socjalizmu. W polityce zagranicznej partia realizowała program podboju Europy, doprowadzając ostatecznie do napaści na Polskę. Rasistowska polityka NSDAP doprowadziła do zagłady Żydów w Europie. Proces norymberski orzekł, że partia była organizacją przestępczą. Jej kierownictwo sądzono za zbrodnie przeciw ludzkości i pokojowi.

Bibliografia

Encyklopedia – Historia, Warszawa 1997, s. 325; M. Maciejewski, Od piwiarnianego klubu do organizacji wywrotowej: nazizm w latach 1919-1924, Toruń 2005; Leksykon historii powszechnej 1900-1945, pod red. S. Sierpowskiego, S. Żerka, Poznań, 1996, s. 315-316.