Mszał rzymski

Zwany Mszałem papieża Piusa V, został wydany w roku 1570, 7 lat po zakończeniu Soboru Trydenckiego, który postulował ujednolicenie Liturgii obrządku łacińskiego. Następca papieża Piusa IV zdecydował się pierwszy raz w historii Kościoła wprowadzić jeden, obowiązujący, jednakowy dla wszystkich ryt, chyba, że inny, już istniejący ryt, posiadał przynajmniej 200 lat tradycji. Do tego czasu istniała powszechna dowolność celebrowania Mszy Świętej wg obrzędów własnych diecezji bądź zakonów, co skutkowało ogromem rytów i modlitw Kościoła zachodniego. Najpopularniejszymi księgami, które zawierają ówczesne obrzędy są: frankijski sakramentarz gelazjański oraz papieski sakramentarz gregoriański w Galii wraz z suplementem św. Benedykta z Aniane. Z nich powstał sakramentarz gregoriański mieszany, który bezpośrednio dał podwaliny mszałom diecezjalnym i zgromadzeń zakonnych. Na nim również wzorowała się komisja soborowa, poszerzona dwukrotnie przez Piusa IV i Piusa V, której zlecono wypracowanie Mszału wspólnego dla obrządku rzymskokatolickiego. Wzorem komisji był również, odnaleziony kilkadziesiąt lat temu przez włoskiego historyka ks. Amato Pietro Frutaza (1907-1980) wolumin Mszału Kurii Rzymskiej, wydrukowany w Wenecji w 1497 roku. Mszał Rzymski zawiera wskazówki potrzebne do sprawowania Najświętszej Ofiary. Posiada również opisy celebracji specjalnych, związanych z obchodami świąt bądź okresem liturgicznym. Powstał z połączenia następujących ksiąg: sakramentarza, lekcjonarza, graduału i Ordines Romani.

Struktura Mszału św. Piusa V: księga podzielona jest na rubryki i nigryki. Rubryki zawierają komentarze lub wskazówki dla celebransów, nieodczytywane podczas sprawowania Najświętszej Ofiary. Całość rozpoczyna papieska bulla Quo primum, którą ów mszał został promulgowany. Zezwala ona na odprawianie Mszy św. Piusa V po wsze czasy, stąd czasem można spotkać się z inną jej nazwą – Mszą Świętą Wszechczasów. Jednocześnie dokument zobowiązuje katolików obrządku łacińskiego do wprowadzenia księgi w życie nie dalej niż miesiąc po publikacji w przypadku Kurii Rzymskiej, trzech miesięcy w przypadku tych, którzy mieszkają za Alpami i sześciu miesięcy dla reszty katolickiego świata. W dalszej części Mszału występują:

• rubryki ogólne (Rubricae generales) i szczegółowe (Rubricae missalis romani)
• kalendarium
• opis sposobu odprawiania Mszy (Ritus servandus in celebratione Missae)
• rozdział o błędach i ułomnościach w czasie odprawiania Mszy (De defectibus in celebratione Missae occurentibus)
• modlitwy odmawiane przed i po Mszy
• objaśnienia co do sposobu okadzania darów i ołtarza
• formularze mszalne na poszczególne okresy roku kościelnego od I niedzieli Adwentu do Wielkiej Soboty włącznie (Proprium de tempore)
• części stałe Mszy (Ordo Missae)
• prefacje
• kanon Mszy (Canon Missae) - po lewej stronie pierwszej strony kanonu jest zawsze rysunek ukrzyżowania
• ciąg dalszy formularzy mszalnych (od niedzieli Zmartwychwstania do ostatniej niedzieli roku kościelnego)
• formularze mszalne dla poszczególnych świętych (proprium sanctorum) ułożone od 29 listopada do 26 listopada
• formularze wspólne (commune sanctorum)
• formularze Mszy wotywnych

W roku 2007 motu proprio Summorum Pontificum papieża Benedykta XVI, będące niejako kontynuacją i poszerzeniem motu proprio Ecclesia Dei papieża Jana Pawła II, mszał został ponownie przywrócony do powszechnego dowolnego użytku z zastrzeżeniem, że stanowi on Nadzwyczajną Formę Rytu Rzymskiego.

Bibliografia

M. Zachara, Krótka historia Mszału Rzymskiego, Warszawa 2014; P. Milcarek, Historia Mszy, Dębogóra 2009; [1] [dostęp: 30.05.2015].