Ludność

Ludność - katolicy na Górnym Śląsku

Diecezja katowicka wchodziła w 1922 roku w życie z wiernymi, którzy urodzili się na Górnym Śląsku po wojnie francusko - pruskiej. W ostatnich dekadach XIX wieku, socjologicznie patrząc, na Górnym Śląsku dokonywał się wielki skok nie tylko ilościowy, ale i jakościowy, porównywalny może do tego z lat siedemdziesiątych XX wieku. W miastach i osiedlach robotniczych żyli już urodzeni Ślązacy, których rodzice pracowali jeszcze na górnośląskiej wsi pszczyńskiej, opolskiej i rybnickiej. Pierwsze pokolenie mieszkańców Górnego Śląska, które stanie przed wyborem państwowości być może pamiętało wojnę Prus z Francją. Następne pokolenie z kolei, weźmie udział w pierwszej wojnie światowej, w powstaniach i plebiscycie.

W ciągu 60 lat liczba wiernych śląskiej części diecezji wrocławskiej (bez delegatury berlińskiej i cieszyńskiego) podwoiła się (różnica 1 460 tys.) i co godne uwagi - liczba duchowieństwa zwiększyła się tylko o blisko 19% procent. Więcej przybyło członków zakonów i zgromadzeń zakonnych, ale w tym przypadku należy wziąć pod uwagę, że punkt wyjścia był zupełnie inny; w okresie kulturkampfu zakonnicy praktycznie zostali usunięci z obszaru Prus.

W statystyce diecezji wrocławskiej za lata 1855-1871 szczególną uwagę wzbudza kilka rubryk: liczba parafii, liczba duchownych utrakwistów oraz język używany przez wiernych całego dekanatu. W pruskiej części diecezji wrocławskiej w 1865 roku w porównaniu do 1855 roku raptownie zmalała liczba parafii, jednocześnie zwiększyła się o 89 liczba kościołów filialnych. Ma to związek z prowadzoną przez rząd pruski akcją likwidowania tzw. parafii uznanych za wygasłe.

Wśród archiprezbiteratów (dekanatów ), w których w 1855 roku mówiono wyłącznie po polsku wymieniono te, położone głównie w części górnośląskiej: Bytom, Strzelce Opolskie, Strzeleczki, Gościęcin, Łany, Wodzisław, Lubliniec, Mikołów, Pyskowice, Pszczyna, Prószków, Żagań, Żory, Tarnowskie Góry, Toszek, Ujazd. Widocznie zestawienie zbiorcze dla całego dekanatu było zbyt uogólniające, ponieważ w późniejszych schematyzmach diecezji wrocławskiej znajdujemy tylko wzmiankę o używanym języku wyłącznie przy danej parafii. Po kulturkampfie w duszpasterstwie pracowało wynosiła 1021 duchownych, w tym 720 samodzielnych duszpasterzy (dane z w 1895 roku). Liczba kościołów parafialnych w porównaniu do 1871 roku zmalała do 733, ponadto w diecezji jako kościoły filialne i pomocnicze funkcjonowało 459 obiektów. Liczba kościołów ogółem nieznacznie wzrosła, natomiast, jak wszystko na to wskazuje, mogły nastąpić przesunięcia wśród kościołów filialnych i pomocniczych. Być może nadal w diecezji jeszcze trwał kryzys wywołany zasadami obsadzeń parafii z czasów kulturkampfu.

Tak wymowne liczby, jeśli chodzi o liczbę katolików, parafii, a także, jak się okaże, kandydatów do kapłaństwa obszaru górnośląskiego nie mogły być obojętne w chwili, gdy po zakończeniu I wojny światowej wybuchł konflikt o przynależność państwową tego terenu. Wyniki wojny, odrodzenie państwa polskiego zrodziły wśród Polaków na Śląsku nadzieje na przyłączenie Śląska do Polski, a w najlepszym razie - utworzenie osobnej diecezji, włączonej do polskiej organizacji kościelnej. I w tym kierunku zmierzały wszystkie wysiłki polskich duchownych na Śląsku jeszcze w czasie zmagań powstańczych i akcji plebiscytowej. Z drugiej strony władze diecezji wrocławskiej, i nie ma w tym nic dziwnego, nie mogły się tak łatwo zgodzić na utratę górnośląskiej części diecezji, która tak wiele wnosiła do diecezji, i to pod każdym względem.

W przededniu wybuchu I wojny światowej diecezja wrocławska liczyła 108 733,5 km² powierzchni. Jej terytorium zamieszkiwało ponad 3 325 000 mln katolików, obsługiwanych w 1 039 parafiach (kuracjach i lokaliach) przez 1814 kapłanów. W 29 dekanatach diecezji wrocławskiej, objętych plebiscytem, mieszkało 1 733 069 katolików i 155820 ewangelików, co w przeliczeniu na procenty wynosiło w przybliżeniu: 78 % katolików i 12 % ewangelików). Wyniki plebiscytu spowodowały, że diecezja wrocławska wprawdzie nie została mocno okrojona terytorialnie, ale utraciła ponad 990 tys. wiernych, co stanowiło 27 % ogólnej liczby katolików.

Bibliografia

Cd:

czytaj: Skutki Reformacji na Śląsku | Powrót do spisu treści