Kucianka Jadwiga

Z e-ncyklopedia

Kucia (Kucianka) Jadwiga (1924-1970), filolog, historyk piśmiennictwa

nagrobek, cmentarz w Katowicach, przy ul. Sienkiewicza

Urodziła się 11 października 1924 w Chorzowie w rodzinie Józefa i Pauliny z d. Bernhardt. Jej ojciec był robotnikiem kopalni „Chorzów”. Do szkoły powszechnej uczęszczała w latach 1931-1938, następnie uczyła się w Miejskim Liceum i Gimnazjum Ogólnokształcącym w Chorzowie. Czynnie działała w harcerstwie, co stało się przyczyną jej kłopotów w okresie okupacji. W 1942 roku zesłano ją na roboty do fabryki sprzętu wojennego do Zgorzelca. Po roku, dzięki staraniom rodziny, udało jej się stamtąd wrócić. Od 1943 roku brała udział w tajnym nauczaniu. Po wyzwoleniu kontynuowała naukę w ówczesnej Trzyletniej Szkole Średniej w Chorzowie, gdzie w 1946 roku uzyskała świadectwo dojrzałości. Następnie podjęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, głównie pod kierunkiem prof. Stanisława Pigonia. W 1950 roku na podstawie pracy o twórczości Juliusza Ligonia Kucianka uzyskała stopień magistra. Skierowana nakazem pracy w latach 1950 - 1952 uczyła języka polskiego w Zasadniczej Szkole Zawodowej w Mysłowicach. Od 1952 roku pracowała w Bibliotece Śląskiej w Katowicach.

Jadwiga Kucianka była inicjatorką i organizatorką dużych wystaw w tej bibliotece: Śląskie pisarstwo samorodne (1954) oraz Literatura piękna na Śląsku w okresie dwudziestolecia PRL (1965). Współpracowała także przy organizacji wystawy Gustaw Morcinek w 70-lecie urodzin i 40-lecie pracy twórczej (1961). W 1962 roku podjęła pracę naukową wstępując na seminarium doktorskie prof. Jana Zaręby przy Wyższej Szkole Pedagogicznej w Katowicach. 18 listopada 1964 Rada Wydziału Filologiczno-Historycznego WSP w Katowicach otwarła jej przewód doktorski i zatwierdziła temat rozprawy Wśród pisarzy samorodnych Górnego Śląska XIX i XX wieku. Obrona pracy odbyła się 10 grudnia 1965, a promocja 18 kwietnia 1966. 1 października 1966 Kucianka otrzymała etat adiunkta w katedrze Historii Literatury Polskiej WSP w Katowicach i rozstała się z Biblioteką Śląską. Jako adiunkt uzyskała możliwość popularyzowania wśród studentów tematyki śląskiej. Wkrótce została członkiem Komisji Historyczno-Literackiej Oddziału Krakowskiego PAN. Prowadziła zajęcia z literatury ludowej i regionalnej, romantyzmu i pozytywizmu. W 1968 roku Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu wydał książkę Śląscy pisarze ludowi 1800-1914. Antologia poezji i prozy, oparta na jej dysertacji doktorskiej stała się wydarzeniem na skalę nie tylko regionu. Składała się ona z dwóch części: wstępu, będącego jednocześnie charakterystyką zagadnienia, oraz antologii zawierającej teksty 26 śląskich samorodnych pisarzy ludowych. Utwory poprzedzane są zwięzłą biografią oraz bibliografią przedmiotową autora. Kucianka precyzyjnie określiła zasady doboru autorów, scharakteryzowała tło polityczne i kulturalne, opisała działalność polskich stowarzyszeń, rolę prasy.

Bardzo cenna była jej współpraca z redakcjami Polskiego słownika biograficznego, Słownika pracowników książki polskiej oraz Śląskiego słownika biograficznego, w których ogłosiła łącznie 17 biogramów bibliofilów, bibliotekarzy, działaczy kulturalno-oświatowych, a także pisarzy pochodzących ze Śląska. Publikowała na łamach Zarania Śląskiego, Kwartalnika Opolskiego, Literatury Ludowej i Poglądów. Najwięcej miejsca zajmują publikacje ogłaszane w „Gościu Niedzielnym” - ponad 120 prac. Publikowała pod pseudonimem Jadwiga Bernhardt. W latach 1964-1967 utworzyła katalog polskich pieśni i śpiewników zakazanych na Śląsku. Opracowała tematykę teatrów amatorskich na Śląsku. Nie pominęła też bibliotek oraz prasy. W 1968 roku powróciła do badań nad dziejami i spuścizną Ligoniów. Została zamordowana w nie do końca wyjaśnionych okolicznościach 4 marca 1970 w Katowicach. Za jej zabójstwo skazani zostali bracia Zdzisław, Jan i Henryk Marchwiccy. Spoczywa na cmentarzu w Katowicach, przy ul. Sienkiewicza.

Bibliografia

Chorzowski Słownik Biograficzny, red. Z. Kapała, t. 1, Chorzów 2007, s. 206-209; Górnośląski Leksykon Biograficzny, red. B. Snoch, Katowice 2004, s. 188; Śląski Słownik Biograficzny, red. J. Kantyka, W. Zieliński, t. 3, Katowice 1981, s. 188-190.