Krzoska Emanuel

Krzoska Emanuel (1881-1963), rektor kościoła pw. św. Wawrzyńca w Chorzowie, "ksiądz patriota"

Urodził się 5 czerwca 1881 w Zabrzu-Zaborzu w górniczej rodzinie Józefa i Marianny z d. Lulek. Będąc uczniem miejscowej szkoły elementarnej równocześnie pracował fizycznie na kolei. W 1895 roku wyjechał do Zgromadzenia OO. Salezjanów w Montefiascone we Włoszech. W tamtejszym gimnazjum uzyskał w 1906 roku świadectwo dojrzałości. Następnie rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie we Fryburgu.

Po ukończeniu studiów przybył do Lwowa, gdzie 28 lipca 1908 przyjął święcenia kapłańskie. Został wikarym w Złotnikach w powiecie Podhajce w Małopolsce Wschodniej. Tam zasłynął z działalności narodowej, oświatowej i społecznej. W 1911 roku przeszedł do parafii Sadogóra na Bukowinie. We wrześniu 1912 roku został proboszczem w Ludwikówce (powiat Dolina, województwo stanisławowskie). Prowadził tutaj działalność narodową i wszedł w konflikt z ludnością narodowości niemieckiej. Wkrótce po wybuchu I wojny światowej został przez nich oskarżony o szpiegostwo.

Po I wojnie światowej powrócił na Górny Śląsk i włączył się aktywnie w nurt polskiego życia politycznego, był działaczem plebiscytowym, uczestnikiem powstań śląskich. Za działalność agitatorską polską w powiecie kozielskim 17 grudnia 1919 został aresztowany i osadzony w więzieniu wojskowym w Raciborzu. Wkrótce został uniewinniony. W lutym 1920 roku W. Korfanty mianował go przewodniczącym Polskiego Komitetu Plebiscytowego na powiat prudnicki. W czerwcu 1920 roku otrzymał awans na kapelana WP i uczestniczył w II powstaniu śląskim.

Po plebiscycie zamieszkał w Chorzowie i od 1922 roku podjął pracę katechety w szkolnictwie średnim. Był autorem Gramatyki języka polskiego. We wrześniu 1939 roku brał udział w wojnie obronnej, jeniec w niewoli węgierskiej i niemieckiej (1939-1945), internowany pełnił obowiązki kapelana. Po wojnie powrócił do Chorzowa i podjął pracę katechety. Równocześnie zostało mu powierzone duszpasterstwo (rektor) przy kościele pw. św. Wawrzyńca w Chorzowie. Włączył się w ruch Księży Patriotów: członek Okręgowej Komisji Księży (25 maja 1950, leg. nr 145217); zastępca przewodniczącego prezydium OKK w okresie 21 listopada 1951 - 21 kwietnia 1953 ; członek Plenum Głównej Komisji Księży w okresie: 20 lutego 1952 - 23 listopada 1954. W 1954 roku otrzymał godność dziekana honorowego oraz, na mocy uchwały Rady Ministrów, Złoty Krzyż Zasługi w dziesiąta rocznicę PRL. Zmarł 8 marca 1963 w Chorzowie i tam został pochowany.

Bibliografia

AAKat, Akt personalne ks. Emanuela Krzoski; EPS, Krzoska Emanuel (1881-1963), s. 259, 620; J. Myszor, Duchowieństwo górnośląskie wobec problemu czynnego udziału w życiu politycznym kraju w okresie międzywojennym (1918-1939), [w:] Duchowieństwo polskie w latach niepodległości 1918-1939 i w okresie II wojny światowej, pod red. D. Olszewskiego, Kielce 2007, s. 71 i nn; Olszar, Duchowieństwo, s. 539; Represje wobec duchowieństwa, s. 240; Grajewski, Wygnanie, s. 133, 140; Kapelani wrześniowi, s. 601; O narodowe oblicze katolickiego życia kościelnego na Górnym Śląsku. Polska-Stolica Apostolska-Niemcy 1919-1922, Kraków 2003, s. 33; M. Gwioździk, M. Sontag, Kościółek św. Wawrzyńca. Świątynia i jej dzieje w Knurowie i w Chorzowie, Chorzów 2008, s. 60-61; J. Żurek, Ruch "księży patriotów" w województwie katowickim w latach 1949-1956, Warszawa-Katowice 2009, s. 96 i nn; WD 1963, nr 10-11-12, s. 170; "Monitor Polski" nr 108, poz. 1435.