Karol Habsburg

Z e-ncyklopedia

Karol Habsburg (1590-1624), biskup wrocławski

Urodził się 7 sierpnia 1590 w austriackim Grazu, siedzibie rodu Habsburgów. Był najmłodszym synem arcyksięcia Karola zarządzającego Styrią, Karyntią i Krainą oraz jego małżonki Marii Wittelsbach księżnej Bawarii zwolenniczki kontrreformacji. Jego brat Ferdynand został cesarzem, a siostry kolejno wyszły za mąż za tego samego władcę Zygmunta III Wazę. Karol Habsburg w wieku 8 lat przyjął święcenia niższe i został kanonikiem w Salzburgu, Passawie, Trydencie, Brixen. Mimo to był niechętnie nastawiony do stanu duchownego. Nie ukończył też żadnych studiów na uniwersytecie. Wyboru dokonała kapituła wrocławska, która dostrzegła zalety młodego, zaledwie 18-letniego arcyksięcia Karola: posiadał pozycję, poparcie cesarskiego dworu, mógł doprowadzić do osłabienia protestantyzmu na Śląsku i byłby godnym następcą zmarłego w 1608 roku bpa Jana Sitscha, który cały okres swojego urzędowania poświęcił na umocnienie wyznania katolickiego. Tak też Karol Habsburg 7 lipca 1608 został biskupem. We wrześniu tegoż roku wybór ten prekonizował papież Paweł V. Karol Habsburg przybył do Wrocławia 14 grudnia 1608 i objął diecezję. Wkrótce odwiedził Nysę by przyjąć hołd jako książę Nysko-Otmuchowski. Nowy biskup, mając duże poparcie na dworze wiedeńskim, mógł aktywnie rozpocząć wszelkie działania dążące do odnowy życia religijnego wśród wiernych Kościoła katolickiego. Wprowadził reformy. Zgodnie z zatwierdzoną w Augsburgu zasadą cuius regio eius religio, każdy miał administracyjny przymus wyznawania religii katolickiej. Realizując zadanie „rekatolicyzacji” diecezji, nie wahał się w stanie wyższej konieczności użyć siły. Ponieważ uważał za bezprawnie zatwierdzone koncesje zawarte w Liście majestatycznym z 1609 roku i podpisane przez cesarza Rudolfa II, wszedł w konflikt z protestantami, który pomógł zażegnać Zygmunt III Waza. Karol licząc na to, że zostanie królem, długo zwlekał z przyjęciem święceń kapłańskich. Stało się to dopiero w 1615 roku, rok po objęciu drugiego biskupstwa w Brixen.

W 1619 roku przyjął sakrę biskupią (według innego źródła biskup Karol Habsburg nigdy nie przyjął święceń kapłańskich, ani biskupich, natomiast przyjął tylko święcenia diakonatu w 1618 roku) i został również wielkim mistrzem krzyżackim. W 1614 roku zlecił archidiakonom wizytację diecezji wrocławskiej, trwającą aż 12 lat. Dwukrotnie w latach 1613 i 1618 wysłał dwie relacje ad limina do Rzymu, w których poinformował o złej sytuacji Kościoła katolickiego na Śląsku oraz zaproponował pewne rozwiązania. W 1618 roku, gdy wybuchła wojna trzydziestoletnia, schronił się na dworze Zygmunta III Wazy. Gdy protestanckie stany śląskie pozbawiły go tytułu księcia Nysy, zwrócił się z apelem o pomoc do arcybiskupa gnieźnieńskiego, któremu podlegał. Z powodu rozlicznych obowiązków rok później mianował zaledwie 6-letniego polskiego królewicza Karola Ferdynanda Wazę na swojego koadiutora. Po wygranej bitwie pod Białą Górą w 1620 roku biskup Karol Habsburg wrócił do diecezji. Oprócz tego, że cesarz powierzył mu władzę nad hrabstwem kłodzkim, został również powołany na wicekróla Portugalii. Na Śląsku kontynuował dzieło przywrócenia prymatu wyznania katolickiego. W Nysie dokonał wielu przemian. Protestanci zostali zmuszeni do oddania katolikom dwóch kościołów. W roku 1623 sprowadził jezuitów i założył gimnazjum nazwane od jego imienia „Carolinum”, w którym nauczano filozofii i teologii. Rozpoczął też budowę nowego pałacu biskupiego.

W listopadzie 1624 roku biskup mianował archidiakona Piotra Gebauera administratorem diecezji wrocławskiej. Sam udał się w podróż do Madrytu, gdzie zmarł 26 grudnia 1624. Jego ciało zostało złożone w grobowcach królewskich w Eskurialu. W testamencie wyraził życzenie, by jego zabalsamowane serce wróciło do Nysy i spoczęło w kościele jezuickim. Tak też się stało, ampułka z sercem biskupa Karola Habsburga znajduje się w skarbcu św. Jakuba w Nysie.

Bibliografia

Encyklopedia Wrocławia, pod. red. J. Harasimowicza, Wrocław, 2006; Mandziuk J., Historia Kościoła katolickiego na Śląsku, t.2, s.119-120; Pater J., Poczet biskupów wrocławskich, Wrocław, 2000, s. 83; Pater J., Z dziejów wrocławskiego Kościoła, Wrocław, 1997, s. 62-63, 65.