Kapica Jan

Z e-ncyklopedia

Kapica (Kapitza) Jan (1866-1930)

Kapica 2.jpg
Kapica zbiorowe.jpg
popiersie ks J. Kapicy przy kościele w Tychach, foto: BM Studio

Urodził się 2 lutego 1866 w Miedźnej w powiecie pszczyńskim jako najstarszy syn Jana i Anny z d. Janyga. Uczył się w miejscowej szkole elementarnej, u sióstr boromeuszek w Pszczynie, w gimnazjum w Bielsku i w Pszczynie. Na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego ukończył studia teologiczne, po których przyjął święcenia kapłańskie 15 czerwca 1892.

Po święceniach pracował jako wikariusz przez kilka tygodni w Gierałtowicach (1892) i dwa lata w Siemianowicach (1892-1894). 7 sierpnia 1894 został przeniesiony do parafii św. Jadwigi w Berlinie. Dzięki protekcji księcia Hohenlohe - Schillingfürst, został w 1898 roku proboszczem parafii św. Marii Magdaleny w Tychach. W parafii tyskiej rozwinął ruch abstynencki. Utworzył około 100 bractw trzeźwościowych. Dał się poznać jako wybitny kaznodzieja. Działał także na polu kulturalno - oświatowym, zakładał polskie biblioteki, stworzył 38 bractw i stowarzyszeń, udzielał się w Towarzystwie Polsko-Katolickim.

Całe życie kapłańskie ks. Kapicy stało pod znakiem dwóch pasji - działalności społecznej i politycznej. Stał się sławny przede wszystkim jako kontrowersyjny działacz polityczny i gorący zwolennik abstynencji. Ks. Kapica od 1899 roku brał udział w pracach Górnośląskiego Okręgu Stowarzyszenia do walki z alkoholem, założonego w Bytomiu w tym samym roku. Na jego czele stał dr Bernard Stephan. Jednym zaś z sekretarzy stowarzyszenia był ks. J. Kapica.

Często zmieniał poglądy i sojusze polityczne, będąc wiernym jedynie idei wyższości dobra Kościoła nad wszystkimi innymi. Po raz pierwszy nazwisko Kapicy jako działacza politycznego pojawia się w 1903 roku. Komitet niemieckiej partii Centrum postawił go jako kandydata do parlamentu pruskiego z okręgu Bytom - Tarnowskie Góry. Mimo przegranej, przez kilka następnych lat ks. Kapica angażował się mocno po stronie Centrum, sprzeciwiając się z jednej strony hakatyzmowi niemieckiemu i radykalizmowi polskiemu z drugiej. W 1908 roku zmienił stanowisko w kwestii politycznej, opowiadając się po stronie dążeń polskich na Górnym Śląsku. W maju 1908 roku na zebraniu przedwyborczym w Opolu, pierwszy raz użył publicznie zwrotu "my Polacy". Uzyskał mandat i wszedł do Koła Polskiego sejmu pruskiego w Berlinie.

W czasie plebiscytu agitował za Polską, jako zastępca kierownika Polskiego Komitetu Plebiscytowego na powiat pszczyński. W 1919 roku został przewodniczącym Śląskiego Związku Akademickiego, skupiającego 120 księży działających na rzecz przyłączenia Śląska do Polski. Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski został mianowany przez kard. Bertrama delegatem książęco-biskupim dla polskiej części Górnego Śląska z władzą wikariusza generalnego. 22 czerwca 1922 witał w Szopienicach wkraczające na Górny Śląsk oddziały gen. Szeptyckiego.

Po zakończeniu I wojny światowej ks. Kapica wziął udział w tworzeniu zrębów nowej diecezji katowickiej. Najpierw jako delegat biskupi, później zaś jako członek władz diecezji u boku bpa A. Hlonda. Po pierwszej wojnie światowej kierownictwo w ruchu trzeźwości na Górnym Śląsku przejął z rąk Kapicy proboszcz z Hajduk Wielkich - ks. Józef Czempiel. Do końca życia publikował krótkie artykuły w „Gościu Niedzielnym", popularyzujące ideę trzeźwości i abstynencji. Najczęściej były to przedruki przedwojennych kazań i ulotek.

W odrodzonej Polsce przygotował Zjazd Katolików śląskich w Królewskiej Hucie (1923) i w Katowicach (1924), głosił kazania w czasie koronacji obrazu MB Piekarskiej(1925), wygłosił cykl kazań emitowanych w radiu ogólnopolskim. Pełnił wiele ważnych funkcji kościelnych, został odznaczony orderem papieskim "Pro Ecclesia et Pontifice" oraz Gwiazdą Górnośląską. Drukiem ukazały się jego "Kazania, mowy - odezwy". Zmarł 10 września 1930 w Tychach i został pochowany przy miejscowym kościele pw. św. Marii Magdaleny. Pozostawił po sobie liczny dorobek piśmienniczy w języku polskim i niemieckim, w większości poświęcony walce z pijaństwem i upowszechnieniu idei abstynencji od alkoholu.

Bibliografia

AAKat, Akta personalne ks. Jana Kapicy; Schematyzm 1923-1924; Nekrolog, WD 1930, nr 10, s. 108-109; M. Czapliński, Między katolicyzmem a nacjonalizmem. Uwagi na marginesie życiorysu ks. prałata Jana Kapicy, [w:] Ludzie kościoła katolickiego na Ziemi Śląskiej, Wrocław 1994, s. 151-162; M. Czapliński, J. Wycisło, Kapica Jan (hasło), [w:] Słownik duchowieństwa, s. 165-168; EPS, s. 107, 195-196; Falęcki, O narodowe oblicze, s. 10 i nn.; Gawlina, Wspomnienia, s. 34-36, 43, 70; GN 1927, nr 26, s. 10; A. Grajewski, Przywódca, doradca, przyjaciel. Ks. Jan Kapica, „Z tej ziemi. Śląski kalendarz katolicki na rok 1985”, s. 67-72; Gwóźdź, Udział duchowieństwa, s. 206; Korespondencja, s. 69 i nn.; Marek, Model życia, s. 18; Myszor, Historia diecezji, s. 16 i nn.; J. Myszor, Ks. Jan Kapica, [w:] Sylwetki najwybitniejszych działaczy trzeźwościowych XIX i XX wieku oraz antologia ich pism, red. M. P. Romaniuk, t. 2, Warszawa 1996, s. 165-190; Tenże, Ks. Jan Kapica (1866-1930) – karta z dziejów ruchu abstynenckiego na Górnym Śląsku, SSHT 1989, t. 22, s. 121-130; E. Szramek, Ks. Jan Kapica, życiorys a zarazem fragment historii Górnego Śląska, RTPN 1931, nr 3, s. 1-85; WD 1927, nr 2, s. 12; 1927, nr 3, s. 15; 1927, nr 11, s. 73; 1928, nr, s. 7; 1930, nr 4, s. 59; J. Wycisło, Ksiądz infułat Jan Kapica – przywódca ludu górnośląskiego, Pszczyna 1995; W. Musialik, W kręgu polityki i władzy, s. 33 i nn.; A. Grajewski, Twój Gość, s. 11, 43; H. Olszar, Trwać zawsze z ludem. Ks. infułat Jan Kapica, WD 1991, nr 11, s. 412-417; J. Mandziuk, Kapica Jan [Kapitza] (1866-1930), SPTK, t. 6, Warszawa 1983, s. 41-43.