Gansiniec Ryszard

Z e-ncyklopedia

Gansiniec (Ganszyniec) Ryszard (1888-1958)

Urodził się 6 marca 1888 roku w Siemianowicach Śląskich w rodzinie robotniczej Ignacego i Elżbiety z domu Grabiner. Szkołę podstawową ukończył w swoim rodzinnym mieście (1894-1900), następnie uczęszczał do gimnazjum prowadzonego przez werbistów w domu misyjnym „Heiligkreutz” w Nysie Śląskiej (1901-1908). Możliwe, iż na wybór szkoły Gansińca wpływ miał ksiądz Jan Kapica, który dostrzegł w chłopcu kandydata do stanu duchownego. Po odbyciu podstawowej edukacji, Gansiniec rozpoczął studia teologiczne w domu misyjnym St. Gabriel w Mödling pod Wiedniem, gdzie poznał wybitnego religiologa i etnologa Wilhelma Schmidta (1909-1910). Mimo życzeń rodziny, nie obrał jednak drogi kapłańskiej i odszedł od katolicyzmu. Krótko uczęszczał na zajęcia z teologii protestanckiej.

Odbywał studia filologiczne (od 1911 roku) w Münster oraz w Berlinie. W 1915 roku złożył egzamin nauczycielski w zakresie greki, łaciny, filozofii i germanistyki. W tym samym roku Gansiniec został zmobilizowany do wojska, niedługo jednak przebywał na froncie. Przyznano mu stanowisko wykładowcy i organizatora filologii klasycznej na Uniwersytecie Warszawskim, który został powołany przez rząd pruski. W 1917 roku obronił doktorat. Z Uniwersytetem rozstał się z powodu konfliktu z władzami pruskimi. Gansiniec kolejny raz powołany został do niemieckiej armii (do 1918 roku). Od 1919 roku pracował na nowo powstałym Uniwersytecie Poznańskim, a rok później osiadł już we Lwowie.

We Lwowie Gansiniec wykładał (z niewielkimi przerwami) ponad dwadzieścia lat. Jego głównymi zainteresowaniami były filozofia i literatura starożytna, dzieje religii antycznej i magii, retoryka, genologia i piśmiennictwo łacińskie. Jako religioznawca zajmował się także Pismem Świętym, publikował artykuły oscylujące wokół wiary katolickiej, jednak nie zawsze wzbudzały one aprobatę biskupów. Zajmowały go także studia nad judaizmem. Prócz działalności akademickiej, siemianowiczanin uczestniczył w Towarzystwie Naukowym we Lwowie, Polskim Towarzystwie Filologicznym, był kuratorem Stowarzyszenia Akademickiego „Życie”, redaktorem wielu czasopism (np. „Eos”, „Kwartalnik Klasyczny”, „Filomata”, „Palaestra”, „Przegląd Humanistyczny”). W latach 1930-1939 Gansiniec był także właścicielem prywatnej drukarni we Lwowie. Dzięki swojej działalności wywarł znaczny wpływ na zainteresowanie antykiem w całym kraju. Badacz opublikował wiele artykułów naukowych, brał także czynny udział w społecznych dyskusjach (sprzeciwiał się na przykład dyskryminacji Żydów).

Istotna okazała się także działalność edytorska i wydawnicza Gansińca. Wśród ważniejszych opracowań lub wydań wymienić należy twórczość Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, św. Hieronima, Jana Dantyszka, Mikołaja Kopernika, Horacego, Owidiusza czy Wergiliusza. Gansiniec przygotował także w 1939 roku wydanie „Psałterza Floriańskiego łacińsko-polsko-niemieckiego” (z Witoldem Taszyckim i Stefanem Kubicą).

W roku 1939 Gansiniec walczył jako szeregowiec piechoty w obronie Lwowa, a po przejęciu miasta przez Sowietów w dalszym ciągu obejmował stanowisko profesora. Podczas niemieckiej okupacji pracował przy budowie chłodni we Lwowie, następnie powrócił na krótko na uczelnię. W styczniu 1945 roku Gansińca aresztowały sowieckie władze, w więzieniu przebywał do maja tegoż roku. Po uwolnieniu siemianowiczanin został przydzielony na stanowisko profesora w Uniwersytecie Wrocławskim (do roku 1948). W roku 1947 ogłoszono go członkiem Towarzystwa Naukowego we Wrocławiu, a w 1951 roku - czynnym członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. W 1948 roku Gansiniec objął Katedrę Filologii Klasycznej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Aktywnie działał zarówno w przestrzeni akademickiej jak i poza uczelnią (współpracował na przykład z Polską Akademią Nauk). Zmarł nagle, 8 marca 1958. Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Był żonaty z Zofią z Przygodów, dzieci: syn Orlan i córka Radość.

Bibliografia

T. Ulewicz, Ryszard Gansiniec i jego badania nad kulturą umysłową polskiego średniowiecza i renesansu, [w:] Portrety uczonych polskich. 51 sylwetek humanistów, wybór Andrzeja Biernackiego, Kraków 1974, s. 183-197; Prof. dr Ryszard Gansiniec. Z życia i twórczości. Materiały posesyjne, do druku przygotował J. Śliwok, Katowice 1997; Ryszard Gansiniec [hasło encyklopedyczne], [w:] Śląsk 2001, nr 9, s. 66; J. Starnawski, Ryszard Gansiniec (Ganszyniec, 1888-1958), syn ziemi śląskiej, [w:] Pallas Silesia 1997, t. 1, s. 35-55; A. Kwiatek: Ryszard Gansiniec – krzewiciel humanizmu, [w:] Kwartalnik Opolski 1997, nr 1, s. 3-28; S. Stabryła: Profesor Ryszard Gansiniec (sylwetka uczonego i człowieka), [w:] Filomata 1989, nr 390, s. 97-108; Ryszard Gansiniec (1888-1958), [w:] Z. Janeczek, Od Sancovic do Siemianowic. Szkice z dziejów miasta i okolic, Katowice 1993, s. 422-425; zdj. Gansińca: www.lwow.com (dostęp: [1]).