Ecclesia de Eucharistia

Z e-ncyklopedia

Pap. Jan Paweł II - Ecclesia de Eucharistia

JP2-7.jpg

Encyklika Ecclesia de Eucharistia (o Eucharystii w życiu Kościoła) została ogłoszona 17 kwietnia 2003, w Wielki Czwartek, w Roku Różańca Świętego, dwudziestym piątym roku papieskiego pontyfikatu.

Powstała jako kontynuacja dziedzictwa jubileuszu roku 2000, wyrażonego w liście Novo millennio ineunte i zwieńczonego listem Rosarium Virginis Mariae. Nawiązuje do myśli zawartych w tych listach, a także Mszy Świętej sprawowanej w 2000 roku przez Ojca Świętego w historycznym Wieczerniku. Formułuje program, by wkroczyć w nowe tysiąclecie, kontemplując z Maryją oblicze Chrystusa. Kontemplacja ta zakłada umiejętność rozpoznawania Go, obecnego na różne sposoby, ale szczególnie w żywym sakramencie Jego Ciała i Jego Krwi. Kościół żyje dzięki Chrystusowi eucharystycznemu, Nim się karmi, z Niego czerpie światło.

Papież pragnie przez tę encyklikę rozbudzić zdumienie tajemnicą Eucharystii, przypomnieć prawidłowy wykład wiary i wskazać współczesne błędy dotyczące rozumienia daru Eucharystii. Jak czytamy, Eucharystia jest zbyt wielkim darem, ażeby można było tolerować dwuznaczności i umniejszenia. Lektura tego dokumentu ma skłaniać do eucharystycznej refleksji i dziękczynienia Panu za dar Eucharystii i Kapłaństwa. Stąd też celowy dzień jej wydania – Wielki Czwartek, dzień, kiedy Chrystus w chlebie i winie ofiarowuje nam samego Siebie.

Encyklika jest podzielona na osiem części: wprowadzenie, sześć części tematycznych i zakończenie. Każda z nich opisuje Eucharystię z innej perspektywy. We wprowadzeniu papież przypomina, że Kościół żyje dzięki Eucharystii (Ecclesia de Eucharistia vivit), że to ona jest sensem, życiem i istotą tajemnicy Kościoła. Najświętszy Sakrament nazywa tym, który wyznacza rytm kolejnych dni naszej pielgrzymki ku niebu, wypełniający je ufną nadzieją. Źródłem życia Kościoła jest całe Triduum sacrum, ale fundament ten zawiera się w sposób szczególny w darze Eucharystii. W nim właśnie Chrystus umożliwia nam stałe uobecnianie tajemnicy paschalnej. Do tej godziny krzyża i uwielbienia, do Jerozolimy przenosi się każdy kapłan celebrujący Mszę świętą. Wtedy następuje zjednoczenie nieba z ziemią, a świat, który wyszedł z rąk Boga Stwórcy, wraca do Niego odkupiony przez Chrystusa. Papież podaje tu też przyczyny napisania encykliki, przypomina najbliższe mu czasowo dokumenty o Eucharystii, podaje ich dobre owoce oraz fakty, które budzą jego troskę.

W rozdziale I Jan Paweł II ukazuje Eucharystię jako najcenniejszy dar dla Kościoła. Następuje tu stałe uobecnianie się ofiary Chrystusa. Ta ofiara i ofiara eucharystyczna to jedna ofiara, uobecnienie ofiary Krzyża w czasie, jej przedłużenie i pamiątka ofiarna. Jest to ofiara pełna: pokarm duchowy, dar dla ludzkości, ale przede wszystkim dar dla Ojca, który odwzajemnia się Ojcowskim oddaniem, ofiarowując w Zmartwychwstaniu nowe, nieśmiertelne życie. Papież wskazuje też jako prawdę realną obecność Chrystusa pod postaciami chleba i wina. Przypomina katolicką naukę o przeistoczeniu, a więc przemianę całej substancji chleba w substancję Ciała Chrystusa, i całej substancji wina w substancję Jego Krwi. Jest to prawdziwy pokarm, źródło innych darów i jedności człowieka z Bogiem i braćmi. Z darem Komunii świętej otrzymujemy również Ducha Świętego. Mamy tu więc obecną całą Trójcę Świętą: Syn, ofiaruje nas, napełnionych Duchem Świętym, swojemu Ojcu. Sama Eucharystia jest dla nas także przedsmakiem nieba, jednością ze zbawionymi i gwarancją zmartwychwstania ciał. Dzięki niej otrzymujemy nadzieję i siłę, by przemieniać świat zgodnie z Ewangelią i brać za niego odpowiedzialność.

Rozdział II przedstawia nam Eucharystię jako kluczową w procesie wzrastania Kościoła. Kościół jest budowany przez Komunię sakramentalną z Chrystusem, który za nas był wydany, i który polecił nam czynić to na Jego pamiątkę. Dzięki Komunii, odnawia się i umacnia włączenie w Chrystusa zapoczątkowane na chrzcie, następuje wzajemne przyjęcie nas przez Chrystusa i Chrystusa przez nas, zacieśnianie więzów wspólnej przyjaźni. Oprócz tego jednoczymy się z Ludem Bożym, stając się wspólnie jednym Ciałem Chrystusa. Papież przypomina też, że Chrystus jest wśród nas fizycznie obecny do czasu, dopóki istnieją postaci chleba i wina, a więc także po zakończeniu celebracji. Stąd wysnuwa wniosek i polecenie adoracji Chrystusa ukrytego w Najświętszym Sakramencie.

W rozdziale III papież porównuje Eucharystię do Kościoła i mówi, że tak samo jest ona jedna, święta, powszechna i apostolska. Szczegółowo omawia apostolskość Eucharystii, jako opartej na fundamencie Apostołów, których Chrystus wybiera i posyła, i którym powierza sprawowanie sakramentu. Kościół zachowuje tu depozyt wiary apostolskiej i przekazuje ją z pomocą Ducha Świętego. Eucharystia jest też apostolska, bo łączy się z sukcesją apostolską w misji pasterskiej, a konkretnie z sakramentem święceń. Kapłan sprawuje Ofiarę eucharystyczną „in persona Christi” (w imieniu/zastępstwie Chrystusa) – a więc sakramentalnie utożsamiając się z Prawdziwym i Wiecznym Kapłanem, który Sam tylko jest prawdziwym Sprawcą tej Ofiary. Tylko kapłan z mocą święceń może przewodniczyć wspólnocie eucharystycznej, dla której jest darem otrzymanym dzięki sukcesji biskupiej. Sama wspólnota nie może z siebie ustanowić takiego kapłana. Dlatego nie powinniśmy brać udziału w Komunii rozdzielanej przez naszych braci odłączonych lub zastępować niedzielnej Mszy świętej celebracjami słowa czy spotkaniami modlitewnymi przez nich prowadzonymi. Eucharystia jest centrum życia prezbitera, jego główną i centralną racją bytu, stąd przypomnienie soborowego zalecenia codziennej celebracji Eucharystii, która daje duchową moc do wypełniania różnorodnych zadań duszpasterskich. Swą tożsamość przez Eucharystię potwierdza cały Lud Boży, stąd w przypadku braku prezbitera należy stale pielęgnować jej głód, by nie zmarnować żadnej okazji do odprawiania Mszy Świętej i uczestnictwa w niej.

Rozdział IV podkreśla, że uczestnictwo w Eucharystii pogłębia komunię kościelną: z Bogiem i między wiernymi. To tu osiągamy doskonałą komunię z Bogiem Ojcem przez utożsamienie się z Jednorodzonym Synem dzięki działaniu Ducha Świętego. Komunia oprócz wymiaru duchowego, ma też widzialny: w zakresie nauczania Apostołów, sakramentów i porządku hierarchicznego. Komunia niewidzialna zakłada życie w łasce i praktykowanie cnót wiary, nadziei i miłości, dlatego łączy się z sakramentem Pojednania. Powinien on poprzedzać Komunię zawsze, gdy sumienie wskazuje na obecność grzechu ciężkiego. Eucharystia nie jest nigdy tylko celebracją danej wspólnoty, lecz wyraża jedność z cały Kościołem, z własnym biskupem (Kościół partykularny) i papieżem (powszechny). Eucharystia uczy komunii i pokoju, a zaangażowanie w jej umacnianie jest zadaniem każdego wiernego. Jest ona też związana z ekumenizmem, gdyż to pragnienie jedności kieruje nas ku Eucharystii jako jej najdoskonalszemu wyrazowi. Trzeba jednak pamiętać, by to pragnienie było realizowane w prawdzie – na chwilę obecną niemożliwa jest koncelebracja liturgii z braćmi odłączonymi. Zarazem jednak samo pragnienie takiej jedności na wzór Trójcy jest już wspólnym uwielbieniem i modlitwą błagalną.

W rozdziale V Papież opisuje piękno celebracji eucharystycznej. Dostrzega jej dostojność, oprawę i mnogość zewnętrznego wyrazu. Zauważa, że Kościół, podobnie jak niewiasta z Betanii, nie obawia się „marnować” najcenniejszego olejku, lecz poświęca swoje najlepsze zasoby, by podkreślić godność Eucharystii. Poczucie sensu tajemnicy wzbudzało i wzbudza też liczne artystyczne formy: malarstwo, architekturę, muzykę, oprawę obrzędową. Papież, podkreślając głęboką różnorodność w różnych czasach i regionach oraz pokazując pozostawianą artystom swobodę, zauważa jednak, że sztuka sakralna musi trzymać się określonych zasad, aby nie dochodziło do nadużyć.

W rozdziale VI papież wskazuje na Maryję jako Tę, która pomaga nam stawać w obliczu Tajemnicy. Poznajemy wiele analogii i porównań maryjnych: łono Maryi zostaje nazwane pierwszym tabernakulum i porównane do nas przyjmujących Ciało Chrystusa, „fiat” Maryi zestawione z naszym „amen” po przyjęciu tego Ciała. Maryja wzywa nas też do wypełniania nakazów Chrystusa, a więc także tego: To czyńcie na moją pamiątkę. Jej postawa jest złączona z postawą Chrystusa, Ona współuczestniczy w Jego ofierze, stale Mu towarzyszy, by pod krzyżem stać się Matką Kościoła. Na nowo zostaje też odczytane „Magnificat” jako uwielbienie i dziękczynienie za Eucharystię, jako postawa eucharystyczna – a nasze życie dzięki Eucharystii ma się stawać właśnie takim jednym „Magnificat”. Na zakończenie papież zachęca do zachwytu nad Eucharystią, do dostrzeżenia jej prawdziwego wymiaru, do wzrastania dzięki niej na drodze świętości. Daje świadectwo własnego przeżywania tego daru i udziela wskazówek, jak żyć nim na co dzień.

Encyklika "Ecclesia de Eucharistia" skupiając się na temacie Eucharystii, podkreśla jej istotę i centralne miejsce w życiu Kościoła. Wpisując się w obchody jubileuszowe zachęca do odkrycia na nowo tego najwspanialszego daru, jaki otrzymaliśmy. Przypomina najważniejsze kwestie z nią związane, rozbudza pragnienie uczestniczenia w niej i oczyszcza błędne przekonania na jej temat. Pozwala pełniej i bardziej wielostronnie spojrzeć na tę tajemnicę wiary oraz odkryć, że drzemie w nim niesamowite bogactwo, które jest wyrazem miłości Chrystusa do nas.

Bibliografia

Jan Paweł II, Dzieła zebrane, t. I: Encykliki, Kraków 2006, s. 739-777 (tekst i komentarz Ł. Kamykowskiego).