Dunin Marcin

Dunin Sulgustowski Marcin (1774-1842), arcybiskup gnieźnieński i poznański

Urodził się 11 listopada 1774, w średniozamożnej rodzinie szlacheckiej. Uczęszczał do pojezuickich szkół w Rawie i Bydgoszczy. Studia teologiczne odbył w Warszawie. Na dalsze studia w 1793 roku wyjechał do Rzymu do Collegium Hungarico-Germanicum, gdzie 23 września 1797 otrzymał święcenia kapłańskie. Dostąpił zaszczytu wygłoszenia kazania na Kwirynale w obecności papieża Piusa VI i kardynałów. Po ukończeniu studiów wrócił do kraju, otrzymał kanonikat w Wiślicy. W 1800 roku został kanonikiem włocławskim i proboszczem w Służewie na Kujawach. W 1808 roku został kanonikiem katedralnym w Gnieźnie, a w 1815 roku jej kanclerzem. Uzyskał także parafię Kcynię jako wieczysty komendarz w 1808 roku , wtedy też zrezygnował z parafii Służewo. W 1817 roku został w Poznaniu radcą szkolnym. Przygotowywał projekt reorganizacji Kościoła w Wielkim Księstwie Poznańskim, który stał się podstawą dla bulli De salute animarum.

Po śmierci abpa Teofila Wolickiego w 1829 roku został wikariuszem kapitulnym poznańskim. 15 marca 1830 obie kapituły: gnieźnieńska i poznańska mianowały go arcybiskupem. Stolica Apostolska zatwierdziła tę nominację 19 lutego 1831, musiał jednak M. Dunin czekać na swą konsekrację z powodu protestu Prus wobec użytych w bulli słowom presbyter polonus. Dopiero 10 lipca tego roku przyjął sakrę z rąk sufragana gnieźnieńskiego Marcina Siemieńskiego. Nowy arcybiskup zorganizował na nowo obie kurie metropolitalne, kapituły i seminaria duchowne w Gnieźnie i w Poznaniu.

Dbał o wykształcenie, oraz poziom moralny i duchowy kapłanów. Szczególną troską objął księży emerytów. Pomagał zakonnikom, ze zlikwidowanych przez Prusy zgromadzeniom w 1833 roku. Starał się być ugodowy wobec rządu pruskiego. Na jego prośbę podczas powstania listopadowego zachęcał swoich diecezjan do spokojnego zachowania i wierności rządowi pruskiemu. Z biegiem czasu liczba trudności czynionych arcybiskupowi przez ten rząd wzrastała, przykładowo obcinano finanse dla obu archidiecezji. Musiał też walczyć o prawo używania języka polskiego w korespondencji z urzędami pruskimi, oraz w szkole. Najważniejszy okazał się jednak głośny spór o małżeństwa mieszane. Prusy były bowiem państwem protestanckim i nakazały wychowanie potomstwa małżeństw mieszanych w religii ojca, co było niekorzystne w prowincjach katolickich, ze względu na liczny napływ na te tereny urzędników pruskich. Pierwszy lokalny spór o przepisy państwowe w tej kwestii wybuchł w 1837 roku w Kolonii, wtedy do sporu włączył się M. Dunin.

Arcybiskup bronił praw i wolności Kościoła, nie stosował się do państwowych zarządzeń w tej sprawie i tak samo kazał postępować swoim księżom. Władze pruskie nakazywały także księżom błogosławienie małżeństw mieszanych niezgodnie z prawem kanonicznym. Wytoczono za to M. Duninowi proces i 23 lutego 1839 został przez sąd skazany na utratę arcybiskupstwa. Papież zaprotestował, stwierdzając że ten wyrok jest nieważny na podstawie prawa kanonicznego. Arcybiskup został internowany w Berlinie, ale 3 października 1839 udało mu się uciec do Poznania. Kilka dni później został ponownie aresztowany i wywieziono go do fortecy w Kołobrzegu. 3 sierpnia 1840 został uwolniony przez nowego króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV. Udało się arcybiskupowi uzyskać zgodę Prus na nieprzymuszanie księży do błogosławienia małżeństw mieszanych wbrew prawu kościelnemu i własnemu sumieniu. Cały ten spór o małżeństwa mieszane umocnił Kościół katolicki wobec protestantyzmu, a zwłaszcza wzmocnił pozycję arcybiskupa M. Dunina, broniącego praw religii katolickiej. 26 grudnia 1842 arcybiskup zmarł.

W XIX wieku na Górnym Śląsku wielu posługiwało się modlitewnikiem, zwanym Duninem, który został wydany z jego polecenia.

Bibliografia

M. Banaszak, Marcin Dunin 1830-1842, [ w:] Na stolicy prymasowskiej w Gnieźnie i w Poznaniu. Szkice o prymasach Polski w okresie niewoli narodowej i w II Rzeczypospolitej, red. F. Lenort. Poznań 1982; S. Jezierski, Arcybiskup w więzieniu czyli zatarg o małżeństwa mieszane między rządem pruskim a arcybiskupem Marcinem Duninem (1837-1841), Rzym 1957; J. Nowacki, Dzieje Archidiecezji Poznańskiej, t. 2: Archidiecezja Poznańska w granicach historycznych i jej ustrój. Poznań 1964.