Dom Pomocy Społecznej w Siemianowicach Śląskich

Dom Pomocy Społecznej w Michałkowicach powstał w 1905 roku z inicjatywy ks. Maksymilian Gerlicha. 6 lutego 1905 w rejencji opolskiej złożył wniosek o wyrażenie zgody na ufundowanie nowej placówki Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza z domu macierzystego w Trzebnicy. Za zezwoleniem wikariatu generalnego we Wrocławiu budynek postawiono w roku 1908 na gruncie kościelnym, a jego właścicielem była parafia. W tym samym roku powołano do pracy w zakładzie cztery siostry boromeuszki, które miały pełnić w Michałkowicach posługę na rzecz ludzi potrzebujących opieki.

Nowo powstały dom otrzymał nazwę Maxymilianeum od imienia swojego dobrodzieja ks. Maksymiliana Gerlicha i był stacją pielęgnacji starców, pielęgnacji pozadomowej i robót ręcznych. Dość szybko okazało się jednak, że zapotrzebowanie na usługi jest znacznie większe. Na prośbę parafian siostry zaczęły zajmować się ambulatoryjną opieką chorych w parafii oraz prowadzić pracownię robót ręcznych dla dziewcząt. Regularnie naukę w pracowni pobierało 30 - 40 dziewcząt, a miesięczny koszt udzielanych lekcji wynosił 3 złote.

W 1922 roku po zmianie państwowości na Śląsku, ks. Gerlich jako Niemiec opuścił michałkowicką parafię, a nowym kuratorem placówki został ks. Paweł Brandys. Od 1923 roku, mimo zmian zasad funkcjonowania opieki społecznej w Polsce, siostry boromeuszki nadal zarządzały i prowadziły Zakład Maksymialianeum pod kuratelą ówczesnego proboszcza. W 1934 roku ks. Brandys zdecydował się na przekazanie zarządzania domem siostrom boromeuszkom. Ponadto w geście dobrej woli ks. Brandys odstąpił siostrom 2,5 morgi pola na ogród i uprawę warzyw. W zamian za to siostry zobowiązały się do podjęcia dodatkowej pracy przy wystroju kościoła oraz dbaniu o bieliznę kościelną. Po usamodzielnieniu zakład uzyskiwał dochody z tytułu prywatnego zarobku ze szwalni, wolnego mieszkania oraz składek starców.

22 kwietnia 1937 w wyniku umowy pomiędzy ks. Pawłem Brandysem, proboszczem parafii a przełożoną prowincjonalną sióstr boromeuszek dom został sprzedany zgromadzeniu. 22 lutego 1942 władze okupacyjne skonfiskowały zakład, a siostry zostały zmuszone do opuszczenia domu. Po wysiedleniu pensjonariuszy dom zaadaptowano na sierociniec dla dzieci niemieckich, a opiekę nad nimi sprawowały siostry nationalsozialistische volkswohlfahrt. W 1945 roku, po wycofaniu wojsk niemieckich i ewakuacji dzieci z sierocińca w Siemianowicach Śląskich – Michałkowicach, Zakład Dom na krótki okres zajęły wojska sowieckie. Następnie przeszedł on w użytkowanie Polskiego Czerwonego Krzyża.

W 1946 roku boromeuszki odzyskały swoją własność. Podobnie jak przed wojną pielęgnowały starców oraz prowadziły pracownię robót ręcznych dla dziewcząt pozaszkolnych, która działała do 1947 roku. W 1950 roku państwowy zarząd Zrzeszenia Katolików Caritas dokonał inwentaryzacji majątku Domu Starców w Michałkowicach. Był to pierwszy etap zmierzający do całkowitego przejęcia placówki prowadzonej przez zgromadzenie sióstr boromeuszek. W tym czasie w Domu pracowało 5 sióstr i 3 osoby świeckie, zapewniając opiekę 60 starcom. W 1953 roku Zrzeszenie Caritas przejęło Dom pod swój zarząd, całkowicie finansując funkcjonowanie placówki, zapewniając sobie tym samym możliwość decydowania o dalszych losach zakładu. Tego samego roku zarządzająca Domem – Matka Ludgera – została przymuszona do przekształcenia Domu Starców na Zakład Specjalny dla kobiet niedorozwiniętych umysłowo. W wyniku tej zmiany konieczne było przeniesienie starców do innych placówek w Cieszynie i Piekarach Śląskich.

Od 1953 roku, gdy państwowy Caritas przejął zarządzanie Domem siostry nadal pracowały na terenie Zakładu i prawnie wciąż pozostawały właścicielkami budynku. Taki układ obowiązywał przez kolejne 24 lata. Dopiero 15 stycznia 1977 Zrzeszenie Katolików Caritas doprowadziło do zawarcia umowy ze Zgromadzeniem Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza, w którym siostry zgodziły się na nieodpłatne użytkowanie nieruchomości przy ulicy Maciejkowickiej 8 w Siemianowicach Śląskich. Na swój użytek Caritas przejął budynki, podwórze oraz przydomowy ogród.

Po zmianach ustrojowych w 1989 roku siostry boromeuszki zakonne odzyskały swoją własność i swobodę zarządzania domem. Z dniem 1 lipca 1990 zakład otrzymał nazwę: Dom Pomocy Społecznej dla Dorosłych prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza. W myśl Ustawy o pomocy społecznej z dnia 29 listopada 1990 budynek przy ulicy Maciejkowickiej 8 wymagał modernizacji i gruntownego remontu, by spełniał standardy bytowe dla osób niepełnosprawnych. Do 1999 roku na terenie Domu przeprowadzono wiele prac remontowych. Pod nowym zarządem Dom całodobowo zapewnia zaspokojenie potrzeb opiekuńczo-bytowych dla 43 kobiet niepełnosprawnych intelektualnie. Na urzędzie dyrektora pozostawała s. Fryderyka Łabuń, a obecnie s. Małgorzata Rzońca.

Bibliografia

J. Kiedos, Zakony i zgromadzenia zakonne w życiu diecezji katowickiej do wybuchu II wojny światowej, Katowice 1996; D. Kaźmierczak, Działalność Domu Pomocy Społecznej dla kobiet niepełnosprawnych intelektualnie w Siemianowicach Śląskich, Katowice 2016, mps Biblioteka WTL UŚ.