Corpus iuris canonici

W skrócie CIC (łac. Zbiór Przepisów Prawa Kanonicznego).

W skład sześciu ksiąg (powstałych w sześciu etapach) praw Kościoła Katolickiego obowiązujący od czasów średniowiecza, aż do kodeksu z 1917 roku wchodziły:

1. Dekret Gracjana (I-sza poł. XII w.) - zbiór przepisów prawnych, ustanowionych na mocy kanonów soborów powszechnych, szczególnych synodów i innych zbiorów tj. dekretałów papieskich, pism ojców Kościoła i pisarzy kościelnych. Za rzekomego twórcę podaje się prawnika Gracjana, kamedułę z klasztoru św. Feliksa i Nabora w Bolonii. Do przepisów tych dołączył on swoje komentarze.
2. Dekretały Grzegorza IX (od poł. XII w.) - zawierające wielką liczbę dekretałów uzupełniających Dekrety Gracjana wydanymi po nich tj. dekretały papieskie i kanony soborowe. Pracę tę, na mocy nakazu papieża, wykonał Rajmund z Penafort, póżniejszy święty. Papież wraz z bullą "Rex pacificus" przesłał swój zbiór do uniwersytetu w Bolonii i i Paryżu, aby były one obok Dekretów Gracjana wyłączną podstawą w nauczaniu akademickim i orzecznictwie sądów kościelnych.
3. Liber sextus decretalium - Księga Szósta (1298) - ogłoszona bullą "Sacrosanctae" przez papieża Bonifacego VIII jest ostatnią kodyfikacją prawa kanonicznego w Kościele Zachodnim. Zbiór ów miał być uzupełnieniem Dekretałów Grzegorza IX. Ukazywano ją bardziej jako ostateczny kodeks (normę ogólną).
4. Clementiane - Klementyny (1317) - to ostatni średniowieczny zbiór urzędowy dekretałów papieskich i kanonów wzbogacony o prawa wynikłe w łączności z Soborem w Vienne, sporządzony na zlecenie papieża Klemensa V, który później wstrzymał jego publikację, rozporządzając rewizje zawartych w nim norm.
5. Extravagantes Ioannis XXII - Ekstrawaganty Jana XXII (1325) - dekretały wydane przez papieża Jana XXII, pierwotnie obowiązywały nieoficjalnie, później dołączone do CIC.
6. Extravagantes communes - Ekstawaganty Powszechne (1582) - zbiór 70-ciu dekretałów papieskich wydanych za pontyfikatu Urbana IV do papieża Klemensa VI. Jean Chappuis zbiera je, porządkuje, a później publikuje w Paryżu. Oba zbiory ekstawagantów uznano za całość, przy zachowaniu ich charakteru zbiorów prywatnych.

Zespolone księgi ukazały się w 3 tomach na początku XVI w. nakładem U. Geringa i B. Rembolta w opracowaniu Chappuis i Witalisa z Teb, którzy to całości nadali nazwę Corpus Iuris Canonici.

Pierwsza kompleksowa kodyfikacja prawa kanonicznego czyli: Codex Iuris Canonici, Pii X Pontificis Maximi iussu digestus, Benedicti Papae XV auctoritate promulgatus, została ogłoszona 27 maja 1917 przez papieża Benedykta XV bullą Providentissima Mater Ecclesia. Wszedł w życie 19 maja 1918. 25 stycznia 1983 papież Jan Paweł II konstytucją apostolską Sacrae disciplinae leges wprowadził nowy Kodeks Prawa Kanonicznego (Codex Iuris Canonici), obowiązujący od 27 listopada 1983.

Bibliografia

A. Vetulani, Corpus iuris canonici, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 3, red. R. Łukaszyk [et al.], Lublin 1979, kol. 597-600; Corpus Iuris Canonici opr. mg/mg; [1] [dostęp: 30.05.2015].