Bractwa i stowarzyszenia

Z e-ncyklopedia

Powstająca diecezja katowicka przejęła w spadku po diecezji wrocławskiej bardzo dobrze zorganizowaną sieć parafialnych stowarzyszeń o celach dewocyjnych i społeczno-kulturalnych. Tylko nieliczne bractwa i stowarzyszenia kościelne były zjednoczone w centrale. W pierwszych latach istnienia diecezji władze kościelne w Katowicach doprowadziły do uniezależnienia bractw i stowarzyszeń od zarządu władz centralnych we Wrocławiu.

Bractwa i stowarzyszenia były podzielone według klucza narodowościowego, chociaż nie było to regułą powszechną, ponieważ wiele stowarzyszeń, szczególnie dewocyjnych, posiadało mieszany narodowościowo charakter. Przeprowadzony w 1931 roku spis bractw i stowarzyszeń wykazał, że w diecezji istniało około 40 katolickich stowarzyszeń mężów i robotników, około 50 stowarzyszeń młodzieży męskiej, około 25 stowarzyszeń kobiecych. Do tej liczby należy dołączyć bractwa i stowarzyszenia dewocyjne, istniejące prawie w każdej parafii. W 1934 roku, staraniem bpa Adamskiego nastąpiła centralizacja wszystkich stowarzyszeń społeczno-kulturalnych w diecezji w ramach Akcji Katolickiej. W przededniu wojny Akcja Katolicka skupiała w sumie 46 500 członków. Do tej liczby należy doliczyć także członków bractw i stowarzyszeń kościelnych o celach czysto dewocyjnych. Na specjalnych prawach funkcjonowały Związki Abstynenckie i Związek „Caritas”.

Na ogólną liczbę ponad 1 mln 300 tys. wiernych diecezji katowickiej, prawie 1/4 z nich skupiona była w różnych bractwach i stowarzyszeniach kościelnych. Wśród wszystkich wyżej wymienionych bractw i stowarzyszeń swoją reprezentację posiadali katolicy niemieccy. W diecezji skupieni byli w 30 grupach III zakonu franciszkańskiego, 21 grupach Żywego Różańca, 28 grupach Bractwa NSPJ, 48 grupach Kongregacji Mariańskiej, 21 grupach Matek Chrześcijańskich, 17 grupach Konferencji św. Wincentego à Paulo, 53 grupach Dziecięctwa Pana Jezusa, 23 grupach Stowarzyszenia Młodzieży Niemieckiej, 20 grupach Stowarzyszenia Czeladników, 22 grupach chórów kościelnych.

Po zakończeniu II wojny światowej bardzo szybko odrodziły się struktury niektórych zrzeszeń kościelnych istniejących w latach 1918-1939. Nowe władze uważały, że gromadzący się w parafiach świeccy są przez ich kierownictwo wrogo nastawiani do władzy ludowej i ustroju socjalistycznego. Postanowiono więc przy pomocy dekretów państwowych zdelegalizować wszystkie istniejące dotychczas stowarzyszenia i bractwa kościelne, a później zezwolić na działalność tylko tym, które zdecydowały się na pełną jawność i podporządkowanie organom państwowym. W sierpniu 1949 roku wydano dekret o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach oraz dekret o zmianie niektórych przepisów prawa o zgromadzeniach. Biskup Adamski – zgodnie z ustaleniami Episkopatu Polski – zawiesił z dniem 4 listopada 1949 działalność bractw i stowarzyszeń kościelnych.

Działalność bractw i stowarzyszeń, kontynuowana przez pierwsze lata powojenne, z biegiem czasu i w odpowiedzi na istniejącą rzeczywistość społeczno-polityczną przekształciła się w działalność ruchów kościelnych. Wydaje się, sądząc po przeanalizowaniu kilkudziesięcioletniej historii działania w Kościele katowickim rozmaitych ruchów skupiających świeckich, że spełniały one te kryteria i były odpowiedzią na zapotrzebowanie duchowe świadomych swej wiary katolików. Ordynariusze katowiccy dbali o zapewnienie każdemu ruchowi duchowego opiekuna z ramienia diecezji. Główne ich założenie pozostało niezmienione: formować religijnie świadomych katolików świeckich i pogłębiać ich duchowość.

Bibliografia

A. Steuer, J. Kocurek, Stowarzyszenia społeczne w Bogucicach: próba systematyki i rozwój w latach 1843-1939, [w:] Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność, Katowice 2000, s. 340-359; S. Adamski, Misja Wewnętrzna Diecezji Katowickiej, Katowice 1931


Cd. Akcja Katolicka | Spis treści