Bonifacy VIII (ok. 1235-1303), papież
Benedetto Caetani urodził się ok. 1235 roku w Anagni. Był spokrewniony z rodami Orsinich i Colonnów. Został wybrany na papieża 24 stycznia 1295 i jego pontyfikat trwał do 11 października 1303 (oficjalna lista watykańska podaje jako początek jego pontyfikatu dzień elekcji 24 grudnia 1294, ale ponieważ nie miał święceń biskupich, biskupem Rzymu został dopiero po konsekracji 23 stycznia 1295). Był pierwszym papieżem, który nałożył tiarę z podwójną koroną dla podkreślenia, że posiada on zarówno władzę duchową, jak i świecką. Ogłosił, że każde stworzenie podlega papieżowi. Pod tym względem był ostatnim i jednym z trzech najpotężniejszych papieży średniowiecznych obok Grzegorza VII i Innocentego III.
Bonifacy zniósł większość przywilejów nadanych przez swojego poprzednika Celestyna V, zwolnił wielu urzędników kurii narzuconych przez Karola II Sycylijskiego i przeniósł dwór papieski z Neapolu do Rzymu. W Rzymie przeprowadził reformę finansów, założył Uniwersytet La Sapienza, przeprowadził reorganizację archiwów kurii i Watykanu, oraz skatalogował bibliotekę papieską. Bonifacy wniósł trwały wkład w rozwój prawa kanonicznego, w którym się specjalizował, publikując w 1298 roku Liber sextus, kontynuację pięciotomowego Liber extra papieża Grzegorza IX. Dzieło Bonifacego stanowiło trzeci tom Corpus Iuris Canonici, obowiązującego do powstania w 1917 roku Kodeksu Prawa Kanonicznego. Aby zmniejszyć tarcia pomiędzy zakonami a klerem diecezjalnym, ograniczył znacznie prawa zakonów żebraczych do głoszenia kazań i słuchania spowiedzi. W 1300 roku ustanowił pierwszy w dziejach Rok Jubileuszowy (Rok Święty), który miał się powtarzać co 100 lat. Zagwarantował, że każdy kto nawiedzi Rzym i groby apostolskie, uzyska odpust zupełny. Bonifacy VIII bez powodzenia starał się przywrócić Karola II Sycylijskiego na tron sycylijski. Jego próby mediacji w sporze pomiędzy Wenecją a Neapolem, obrony niepodległości Szkocji w stosunku do Anglii i oddania korony Węgier wnukowi Karola II okazały się nieudane. Próby złagodzenia wrogich stosunków pomiędzy Francją a Anglią doprowadziły do znacznie poważniejszego konfliktu między samym papieżem a królem francuskim, Filipem IV Pięknym. W 1296 roku papież w bulli Clericis laicos zabronił królowi opodatkowania dóbr kościelnych, a duchownym płacenia podatków na rzecz państwa. W odpowiedzi król zwołał stany generalne, które zanegowały wyższość papiestwa nad monarchią. Król zareagował na to zakazem wywozu złota i innych cennych towarów z Francji, co ugodziło w finanse papieskie. Ostatecznie papież wycofał się i w 1297 roku zgodził się na opodatkowanie kleru, bez konieczności konsultowania się ze Stolicą Apostolską. Na początku 1301 roku konflikt z Filipem zaognił się. Król uwięził biskupa Parmiers, oskarżył o zdradę i domagał się jego deponowania. Bonifacy uznał działanie króla za ingerencję w jego władzę duchową. Bez zbadania sprawy potępił działanie króla, odebrał Kościołowi francuskiemu pewne przywileje i wezwał biskupów francuskich do Rzymu na synod. Efektem synodu była bulla Unam sanctam, w której potwierdził wyższość władzy duchowej nad świecką, jak również to, że cesarz pod groźbą utraty zbawienia musi podlegać papieżowi. Filip w reakcji na to aresztował papieża w jego rodzinnej Anagni. Dopiero powstanie ludowe przyczyniło się do uwolnienia papieża. Po krótkim odpoczynku Bonifacy VIII powrócił do Rzymu, gdzie zmarł 12 października 1303. Pochowano go w Bazylice Świętego Piotra.
Bibliografia
J. Kłoczowski, Bonifacy VIII, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 2, Lublin 1985, kol. 795-796; K. Dopierała, Księga papieży, Poznań 1996, s. 227-232; R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, Kraków 1990, s. 115-117.
