Biskup

Z e-ncyklopedia

Biskup

Z łac. episcopus, z gr. ἐπίσκοποςepiskopos: nadzorca, opiekun – najwyższy święceniami członek hierarchii kościelnej. Zwierzchnik kościoła lokalnego, czyli diecezji, ordynariusz lub jego pomocnik (biskup koadiutor, biskup pomocniczy) mający pełny udział w urzędzie biskupim.

Urząd biskupa od początku istnienia chrześcijaństwa podlegał różnym przemianom. Nie można jednoznacznie ustalić, kiedy ten urząd został ustanowiony, jednak nazwa od początku jest związana z konkretną formą posłannictwa w Kościele. Już za życia apostołów występowały osoby, które były przygotowywane, aby mogły kontynuować dzieje ich poprzedników. Pierwszy etap stabilizacji określenia episkopos, związanego z kolegialnie rządzącą Kościołami lokalnymi hierarchią, zakończył się w chrześcijaństwie na początku II wieku, co wynika z listów Ignacego Antiocheńskiego. Od połowy III wieku godność biskupia zyskała nowy wymiar w Kościele, nie przestawał być pasterzem Kościoła lokalnego, ale też z innymi biskupami tworzył wspólnotę, która z tytułu sakry biskupiej jest źródłem nowej, szerszej niż tylko lokalno-kościelnej odpowiedzialności. Wspólnota biskupia będąc kontynuacją kolegium apostolskiego miała wówczas świadomość specyficznych związków z papieżem. W czasie rozkwitu synodalnego i soborów (od 325 roku) papież był niekwestionowanym sędzią przy sporach pomiędzy biskupami. Powoływanie biskupów nie było ustalone u początków chrześcijaństwa i były zauważalne różnice pomiędzy różnymi okręgami. Pierwszych biskupów powoływali apostołowie i ich uczniowie. Od IV wieku na wybór biskupa na swoją stolicę mieli wpływ cesarze. W 1122 roku konkordat wormacki przywrócił decydującą rolę, aby w wyborze biskupa decydującą role odgrywał Kościół, ale jednocześnie zabezpieczając uprawnienia cesarza. Sobory Laterańskie pierwszy i drugi wyjął z grona wyborców osoby świeckie oraz duchownych spoza kapituły katedralnej. Od XV wieku konkordaty coraz częściej pozwalały władcom świeckim nominować kandydatów. Z czasem uprawnienia przyznane władcom świeckim uległy stopniowym ograniczeniom na rzecz swobodnej nominacji papieża, początkowo w krajach misyjnych, później we wszystkich. W XIX wieku kapituły i episkopaty szeregu państw otrzymały jedynie prawo przedkładania kandydatur. Święcenia biskupie upoważniają do udzielania sakramentów kapłaństwa i bierzmowania oraz sprawowania specjalnych zadań jak poświęcanie kościołów, ołtarzy, olejów świętych, naczyń liturgicznych i tym podobnych.

W Kościele katolickim biskupi powinni, co 5 lat składać papieżowi sprawozdanie z pełnionych posług zarządzania diecezją. Biskupa nazywa się również ordynariuszem, gdzie jego insygniami są mitra, pastorał, pierścień i krzyż noszony na łańcuchu na szyi, pektorał oraz piuska / biret koloru fioletowego. Biskup nosi szaty koloru fioletowego (sutanna i mucet). Biskupi ważniejszych stolic, przeważnie metropolii noszą godność arcybiskupa, gdzie w swoim ubiorze arcybiskup nosi również paliusz. W Kościele katolickim znani są również biskupi pomocniczy, zwani sufraganami. Posiadają oni taką samą władzę święceń jak ordynariusze. Nie mają jednak władzy rządzenia, ponieważ nie mają własnych diecezji. Noszą natomiast tytuł diecezji niegdyś istniejących, a dziś zajętych przez niewiernych, stąd nazwa biskup tytularny.

Bibliografia

W. Muller, W. Wójcik, S. Nagy, Biskup, w: EK, t. 2, Lublin 1976, kol. 587-601.