Bł. Wincenty Kadłubek

Bł. Wincenty Kadłubek (+1223), biskup krakowski (1208-1217)

Dokładna data jego narodzin nie jest znana. Wiemy, że było to około połowy XII w., kiedy to w Polsce panowali synowie Władysława Krzywoustego w ramach tzw. rozbicia dzielnicowego. Kronikarz Jan Długosz podaje, że urodził się w Kargowie pod Stobnicą (lub w Karwowie koło Opatowa), jako syn Bogusława i Benigny, w niezbyt zamożnej rodzinie rycerskiej. Nowsza nauka podważyła jednak te dane ze względu na wysoką godność kościelną jaka stała się udziałem mistrza Wincentego. Mało prawdopodobne bowiem, żeby drobny szlachcic osiągnął tron biskupi w Krakowie. Podjął studia w Paryżu i Bolonii. Przypuszcza się, że był on pierwszym Polakiem, który zagraniczne studia zakończył uzyskaniem tytułu magistra. Po zakończeniu studiów i powrocie do Polski miał objąć kierownictwo nad szkołą katedralną na Wawelu. Było to około roku 1185. Zaś w roku 1186, kiedy to rozpoczął już najprawdopodobniej pracę nad swoją Kroniką, związał się ściślej z Sandomierzem. Tam też został przyjęty do kancelarii króla Kazimierza II Sprawiedliwego, a także mianowany – około 1194 roku – prepozytem katedralnego.

Niewątpliwie jednym z istotnych momentów w życiu kronikarza jest wybór na biskupa Krakowa. Stanowi on jednak przełom nie tylko w życiu samego Kadłubka, ale również w dziejach Kościoła w Polsce. Przyjmuje się bowiem, że był on pierwszym biskupem wybranym w ramach tzw. elekcji kanonicznej, czyli przez kapitułę katedralną, nie zaś jak do tamtej pory – wedle uznania władcy terytorialnego. Jego pasterska posługa trwała niespełna dekadę i nie pozostała bezowocna. Najbardziej doniosłym faktem był udział biskupa kronikarza w IV Soborze Laterańskim (1213). Wpisał się tym samym na karty historii jako pierwszy znany nam pasterz krakowski uczestniczący w obradach soboru Kościoła zachodniego. Tym, co cechowało posługę biskupią zacnego kronikarza była również jego dbałość i hojność wobec wspólnot zakonnych. Obdarowywał on klasztory dobrami ziemskimi oraz dochodami z dziesięcin składanych na rzecz Kościoła. Szczególnie popierał zakony cystersów i bożogrobców. Promowanie i rozwój życia zakonnego były dla biskupa Wincentego ważnym elementem, jeśli chodzi o reformę kleru. Po niespełna dekadzie pełnienia urzędu biskupiego w Krakowie Wincenty Kadłubek złożył – na ręce papieża Honoriusza III – rezygnację z tej godności. Przyczyny tej decyzji – jak wiele wątków z życia mistrza – nie są znane. Wiemy natomiast, że ostatnie lata swojego życia spędził w klasztorze cysterskim w Jędrzejowie. Nie ma pewności w jakiej roli tam przebywał, choć tradycja cysterska przekazuje, że złożył śluby zakonne i został mnichem. Niewątpliwie jednak w takich okolicznościach mistrz Wincenty zakończył swój żywot 8 marca 1223 i został pochowany w kościele klasztornym w Jędrzejowie.

Tym, co czyni Wincentego Kadłubka powszechnie znanym jest przede wszystkim pozostawione przez niego dzieło. W Kronice polskiej mistrz Wincenty opisuje dzieje kraju od legendarnych wydarzeń przedpiastowskich, kończąc na roku 1202. Całość podzielona jest na cztery części. Trzy pierwsze stworzone w formie dialogowanej, zaś ostatnia wyróżnia się formą narracyjną. Dzieło kronikarza odegrało znaczącą rolę w rozwoju polskiej historiografii, a dziś jest zabytkiem polskiej kultury, ważnym dla rozwoju patriotyzmu i prawodawstwa. Czcigodny biskup i kronikarz został beatyfikowany przez papieża Klemensa XIII w 1764 roku. Kult błogosławionego od samego początku związany jest z Jędrzejowem, choć uroczystości odpustowe i rocznicowe obchodzone są również w Krakowie czy Sandomierzu.

Bibliografia

L.F. Cross, A.E. Livingstone, Encyklopedia Kościoła, t. 2, przeł. E. Czerwińska i inni, Vocatio, Warszawa 2004; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, pod red. Edwarda Gigilewicza, t. 20, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2014; K.R. Prokop, seria Wielcy Ludzie Kościoła, Wincenty Kadłubek, WAM, Kraków 2005.