Św. Teresa z Avila

Św. Teresa od Jezusa (1515-1582), doktor Kościoła

mal. François Gerard PD

Teresa de Cepeda y Ahumada urodziła się w Avila w Hiszpanii w szlacheckiej i zamożnej rodzinie. W dzieciństwie chętnie czytała żywoty świętych i w wieku 7 lat, wspólnie ze swym młodszym bratem Rodrigo postanowiła uciec do Afryki, aby ponieść śmierć męczeńską z rąk Maurów. Plan nie udał się dzięki jej wujowi, który rodzeństwo zawrócił z drogi. Po tym wydarzeniu, w ogrodzie stworzyła swoją pustelnię i naśladowała pokutników i pustelników. W wieku 12 lat zmarła jej matka, co boleśnie przeżyła i prosiła przed obrazem Matki Bożej, aby Ta była jej matką. Jak napisał jej spowiednik i biograf o. Franciszek de Riberta, była wybitnie piękna w młodości, dbająca o siebie i to piękno zachowała do końca życia. W panieństwie była towarzyska, miała wielu adoratorów wśród swoich starszych kuzynów, a jednego darzyła szczególnym uczuciem. W 1530 roku ojciec oddał ją do internatu augustianek w Avila. Ciężka choroba zmusiła ją do powrotu do domu. Gdy lepiej się poczuła, w 20. roku życia - wbrew woli ojca - wstąpiła do klasztoru karmelitanek w tym mieście. Tam zastała atmosferę daleką od ducha Ewangelii i rozluźnienie dyscypliny. Wtedy też pomyślała o reformie.

Śluby zakonne złożyła w 1537 roku. Nawrót poważnej choroby zmusił ją do chwilowego opuszczenia klasztoru, do którego powróciła po roku. Choroba doświadczyła ją po raz trzeci i wtedy była bliska śmierci. Jak później napisała w swych pismach, cudowne uzdrowienie zawdzięcza św. Józefowi. Od tamtej pory nabożeństwem do tego świętego będzie się wyróżniać. W czasie choroby Teresa pogłębiła swoje życie wewnętrzne i zaczęła rozumieć cierpienia ludzi. Właśnie podczas takich godzin samotności zaczęło się jej życie mistyczne i zjednoczenie z Bogiem. Odkryła, że modlitwa jest tajemniczą bramą, przez którą wchodzi się do twierdzy wewnętrznej. Po ponad 20 latach życia w Karmelu poruszona lekturą Wyznań św. Augustyna, wpatrzona w obraz Chrystusa ubiczowanego, Teresa uznała, że jej życie nie było w pełni zakonnym. Zrozumiała, że Bóg pragnie nie tylko jej uświęcenia, ale także uświęcenia jej współsióstr, a klasztor ma być miejscem modlitwy i pokuty, a nie azylem dla wygodnych pań. Teresa w tym czasie przeżywała szczyt przeżyć mistycznych, które przekazała w swoich pismach. W 1560 roku przeżyła wizję piekła, która wstrząsnęła nią do głębi, napełniła Bożą bojaźnią i troską o zbawienie grzeszników.

Jej kierownikami duchowymi byli: św. Franciszek Borgiasz (1557) i św. Piotr z Alkantry (1560-1562), który dokonywał właśnie reformy w zakonie franciszkańskim. Teresa rozpoczęła najpierw reformę domu karmelitanek w Avila. Gdy okazało się to niemożliwe, postanowiła założyć nowy dom, gdzie można by było przywrócić pierwotną obserwancję zakonną. Nie było to łatwe, zakonnice nie miały zamiaru dostosować się do tego. Na prowincjale wymuszono, aby odwołał zezwolenie, a Teresę karnie przeniesiono do Toledo. Jednak reformatorka nie zamierzała ustępować.

Z pomocą św. Piotra z Alkantry otrzymała od papieża Piusa IV brewe, zezwalające na założenie domu pierwotnej obserwy. W 1562 roku zakupiła skromną posiadłość w Avila i tam przeniosła się z czterema ochotniczkami. W 1567 roku klasztor w Avila odwiedził przełożony generalny karmelitów, Jan Chrzciciel de Rossi, który dał jej ustne zatwierdzenie i zachętę, aby reformowała także zakon męski. Kandydatek przybywało i Teresa założyła w 1567 roku nowy klasztor w Medina del Campo. Tam spotkała karmelitę o. Jana od św. Macieja (to przyszły św. Jan od Krzyża, reformator męskiej gałęzi Karmelu). On także ubolewał nad upadkiem obserwancji w swoim zakonie. Postanowili wzajemnie sobie pomagać. Bóg tej reformie błogosławił, zgłaszało się coraz więcej kandydatek, mimo bardzo surowej reguły. Powstały klasztory karmelitanek reformowanych w Malagon i w Valladolid w 1568 roku, w Toledo i w Pastrans w 1569 roku, w Salamance w 1570 roku, a w 1571 roku w Alba de Tormes. Z polecenia wizytatora apostolskiego Teresa została mianowana przełożoną sióstr karmelitanek w Avila, w klasztorze, w którym odbyła nowicjat i złożyła śluby. Teresa postępując bardzo ostrożnie i z roztropnością doprowadziła do tego, że i ten klasztor przyjął reformę. Pomocny był w tym Jan od Krzyża, spowiednik w tym klasztorze. Nie wszystkie klasztory chciały przyjąć reformę, zakonnice broniły się. Nawet doszło do tego, że Teresie zakazano w 1575 roku tworzenia nowych klasztorów, nałożono na nią areszt domowy i zakaz opuszczania klasztoru w Avila. Nasłano inkwizycję, która wnikliwie wszystko przebadała pod kątem herezji. Nie znaleziono niczego podejrzanego, ale utrzymano zakaz opuszczania klasztoru. W tym samym czasie niezrozumienie i prześladowanie dotknęło Jana od Krzyża, który był więziony i torturowany. Klasztor w Avila otrzymał polecenie wybrania nowej ksieni. Siostry stawiły opór, a 50 z nich zostało obłożonych klątwą kościelną. Teresa nie załamała się, była uparta, pisała listy do władz duchownych i świeckich, prostując wszelkie oskarżenia. Dzieło reformy zostało uratowane. W 1579 roku anulowano wszystkie drastyczne zarządzenia. Teresa i Jan od Krzyża odzyskali wolność. Bez obaw dalej prowadzili swoje wielkie dzieło. Liczba wszystkich domów założonych osobiście przez Teresę doszła do 15. Natomiast Jan od Krzyża zreformował 22 klasztory męskie. Papież Grzegorz XIII w 1580 roku zatwierdził nowe prowincje: karmelitów i karmelitanek bosych. Teresę całe życie trapiły choroby, osłabienie, a także cierpienia duchowe, osamotnienie, ale znosiła to heroicznie, poddając się woli Bożej. Zmarła 4 października 1582 w wieku 67 lat w klasztorze karmelitańskim w Alba de Tormes koło Salamanki. Tam też, w kościele pw. Zwiastowania NMP, znajduje się jej grób. Została beatyfikowana w 1614 roku przez papieża Pawła V, a kanonizował ją w 1622 roku papież Grzegorz XV. Św. Teresa to nie tylko reformatorka Karmelu, ale autorka wielu dzieł. 27 września 1970, gdy papież Paweł VI ogłosił ją doktorem Kościoła, nadał jej tytuł doktora mistycznego. Jej dzieła w dziedzinie mistyki to klasyka, styl jest prosty i przystępny. Do najważniejszych jej dzieł należą: Życie (1565), Sprawozdania duchowe (1560-1581), Droga doskonałości (1565-1568), Twierdza wewnętrzna (1577), Podniety miłości Bożej (1571-1575), Wołanie duszy do Boga (1569), Księga fundacji (1573-1582) i inne mniejsze. Pozostawiła też poezje i listy. Do naszych czasów zachowało się 440 jej listów.

• Św. Teresa z Avila jest patronką Hiszpanii, miast Avila i Alba de Tores, karmelitów bosych, karmelitów trzewiczkowych, chorych cierpiących na bóle głowy i serce, dusz w czyśćcu cierpiących.

• W ikonografii św. Teresa od Jezusa przedstawiana jest w habicie karmelitanki. Jej atrybutami są: anioł przeszywający jej serce strzałą miłości, gołąb, krzyż, pióro i ksiega, napis - Misericordias Domini in aeternum cantabo , strzała.

• Wspomnienie liturgiczne przypada 15 października.

Bibliografia

Antonio Sicari, Nowe portrety świętych t. 2, Wydawnictwo Sióstr Loretanek 2008; Święta Teresa od Jezusa, dziewica i doktor Kościoła, brewiarz.pl.