Ćwiczenia z patrologii I

Patrologia – ćwiczenia, 2019/2020

Ks. dr Damian Bednarski

teologia pastoralna, semestr zimowy 2019/2020, wtorek godz. 11:30-13:00; s. 303/5

Pracowania Patrystyczna: [1]

Konsultacje: wtorek godz. 13:00-13:45 oraz czwartek godz. 113:00-13:45, sala 303/4.

Plan zajęć

'Ćwiczenia I-II

Metoda i cel zajęć: sztuka lektury tekstu; bibliografia; zaliczenie. Ojcowie Apostolscy (pojęcia: „pisarz kościelny”, „ojciec Kościoła”, „Doktor Kościoła”, „Ojciec Apostolski”).

Ireneusz, Adversus Haereses I, Wstęp 1-3 (Myszor StAC.SN 17, s. 31-32).
Hieronim, O znakomitych mężach 15 (PSP 5, s. 43) (o Liście Klemensa Rz. do Kor).
Klemens Rz. List do Koryntian, 40-42,44 (Michalski ALP I, s. 22n albo OŻ VIII, s. 87-89, 90-91).
Ignacy Antiocheński, List do Rzymian 4-7 (Michalski ALP I, s. 25n albo OŻ VIII, s. 158-161).
Ireneusz, Adversus Haereses III,3,4 (Bober, AP, s. 40): O Polikarpie ze Smyrny
Hermas, Wizja I,1-2; Wizja V; Przykazanie IV, (Michalski ALP I, s. 33-34; 38-39): zagadnienie pokuty.
Didache 1-2, (OŻ VIII): katechizm gminy chrześcijańskiej.

Ćwiczenia III-IV

Apologeci i akta męczenników (przygotować: życiorys i rodzaje i zadania literatury apologetycznej i martyrologicznej). Najstarsze zabytki patrystyczne związane z życiem gminy chrześcijańskiej.

Justyn, Apologia I,2-3 (ALP I, s. 91nn. lub POK IV).
Justyn, Dialog z Żydem Tryfonem 2,1-6; 7,1-3 (ALP I, s. 99n i 102 lub POK IV).
Justyn, Apologia I,22; 30; 46; 59 (ALP I, s. 94n lub POK IV).
List do Diogneta I. V-VI (OŻ VIII lub PSP 44).Tacjan, Przemowa do Greków 2 (ALP I, s. 110).
Akta męczenników scylitańskich (ALP I, s. 137-138).
Najstarsza homilia grecka, czyli tak zwany II List Klemensa Rzymskiego 14;16 i 17 (ALP I, 78-79).
Meliton z Sardes, Homilia Paschalna 1; 2; 6 (ALP, 80-81; 82).

'Ćwiczenia V-VI

Apokryfy (pojęcie apokryf; rodzaje i podziały lit. apokryf.).

Fragm. Muratoriego nt. apokryfów (Apokryfy NT, M. Starowieyski, s. 38).
Ewangelia Dzieciństwa Tomasza I, II,1-5 (Apokryfy…, s. 258).
Ewangelia Tomasza, logia 1-6; 22 (ŚSHT 1972, t. V).
Protoewangelia Jakuba XIII,1-3; XIV, 1-2; XVIII, 1-3 (Apokryfy…, 195n., 199n).
Dzieje Piotra 33-35 (ALP I, s. 61n).

Ćwiczenia VII-VIII

Polemika z fałszywą gnozą. Teologia św. Ireneusza (życiorys; pojęcie gnoza i szkoły gnost.).

Ireneusz, AH I,23 (Myszor StAC.SN 17; ALP 161-162): Nauka gnostyka Szymona Czarnoksiężnika.
Ireneusz, Wykład nauki apostolskiej 3.8 (ALP 171-172): katolicka nauka o Bogu.
Ireneusz, AH III,18,1; 18,2; 21,10 (AP 45 i 47): teoria rekapitulacji.
Ireneusz, AH V,6,1; 9,1 (AP 53-54): doskonały człowiek.
Ireneusz, AH III, 1-2 (ALP 166-167): podstawy prawdziwej gnozy chrześcijańskiej.

'Ćwiczenia IX-X

Tertulian i początki literatury łacińskiej (życiorys). Św. Cyprian – teolog, duszpasterz i męczennik

Tertulian, Preskrypcja przeciw heretykom (ALP, 220-1 albo PSP 5): filozofia źródłem herezji.
Tertulian, De fuga in persecutione 4 (ALP, 248-9 albo OŻ IX): chrześcijanin wobec prześladowań.
Tertulian montanista o pokucie: De pudicitia 1; 2; 3 (ALP, 252-4).
Akta prokonsularne św. Cypriana (ALP, 142-4).
Cyprian O jedność Kościoła katolickiego 4-5 (POK XIX; ALP, 278).
Cyprian, Jak wstawiać się za upadłymi: List 15 (ALP, 284-6).

Ćwiczenia XI-XII

Klemens Aleksandryjski – chrześcijański gnostyk (życiorys, Aleksandria, gnoza, alegoria). Orygenes – życiorys. Euzebiusz z Cezarei i jego następcy (życiorys, rodzaje i cele literatury historycznej). Atanazy Wielki i jego czasy – życiorys.

Klemens Aleksandryjski, Pedagog I,1 (ALP, 344-5): Logos protreptikos i Logos paidagogos.
Klemens Aleksandryjski, Kobierce I,9 (ALP, 354-5): znaczenie filozofii dla teologii.
Orygenes, O zasadach. Wstęp Rufina, tłumacza. Przedmowa 1-2; 3 /frg./; 4 /frg./ (PSP XXIII, s. 57-58; 59).
Orygenes, O zasadach IV,4; IV,6 (PSP XXIII, s. 301-2; 304): jak czytać Pismo Św.
Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościoła I,1 (POK III albo ALP II, s. 28-29).
Atanazy Wielki, Pierwsza mowa przeciw arianom 5-6 (ALP II, s. 131-132).

'Ćwiczenia XIII-XIV

Hilary z Poitiers – Atanazy Zachodu (historia arianizmu na Zachodzie).

Hilary, O Synodach, czyli o wierze chrześcijan wschodnich 1-10: OŻ I, s. 351-3; ALP II, s. 151-3.
Hilary, O Synodach 39-40. 98-99. 102 (spory ariańskie na Wschodzie). ALP II, s. 154-5.
Hilary, O Synodach 103-105.107-109 (teologia zachodnia). ALP II, s. 156-7.
Hilary, O Synodach 117-121 (homoousios w teologii Hilarego). ALP II, s. 161-2.

Cyryl Jerozolimski – katecheta (katechizacja i katecheza wczesnochrześcijańska; mystagogia w chrześcijaństwie).

Katecheza Wstępna 1-17. ALP II, s. 329-334.
Katecheza XI, 1-14. BOK 14; PSP IX, s. 138n. Katecheza XVIII, 22- 23. BOK 14; PSP IX, s. 293.
Katecheza Mystagogiczna Druga 1-8. BOK 14; PSP IX, s. 306-7.
Katecheza Mystagogiczna Piąta. ALP II, s. 336-339 (wtajemniczenie w obrzędy Mszy św.).

Ćwiczenia XV-XVI

Bazyli Wielki - duszpasterz, asceta, teolog.

Bazyli Wielki, Do młodzieńców, o pożytku z czytania pism pogańskich 1-7 (ALP II,s.194-199).
Reguły dłuższe: Pytania 6,7,10,12,15 (ALP II, s. 76-82) – wobec monastycyzmu.
List 69 (ALP II, s. 202-203) – wobec sporów ariańskich.
List 263 (ALP II, s. 212-214).

Grzegorz z Nazjanzu.

Poemat autobiograficzny (ALP II, s. 215-234).
Mowa teologiczna pierwsza (ALP II, s. 235-239).
Przeciw Julianowi. Inwektywa Pierwsza (ALP II, s. 250-260).

Ćwiczenia XVII-XVIII

Grzegorz z Nyssy – chrześcijański filozof, asceta i mistyk.

List o pielgrzymkach do Jerozolimy (ALP II, s. 314-316).
Rozmowa z Makryną o duszy i zmartwychwstaniu 16-18 (ALP II, 301-306).
Wielka Katecheza. Wstęp. 1-3 (ALP II, 277-281) – o Trójcy Św.
Wielka Katecheza 14-15.20.22.23.26.28 (ALP II, 283-288) – o wcieleniu Syna Bożego.
Co znaczy być chrześcijaninem (BOK 15).
O celu życia i prawdziwej ascezie 1-19 (BOK 15).
O celu życia i prawdziwej ascezie 49-67 (BOK 15).

Ćwiczenia XIX-XX

Ambroży z Mediolanu – biskup i teolog.

O ucieczce od świata 45-46.
O obowiązkach sług ołtarza 9, 17, 18, 20, 22.
Paulin z Mediolanu: Żywot św. Ambrożego 1,6.

Hieronim – duszpasterz, egzegeta, mnich.

List do kapłana Ewangelusa.
List do kapłana Rufina.
List do kapłana Nepocjana 1-5.

Ćwiczenia XXI-XXII

Jan Chryzostom – kaznodzieja, duszpasterz, pedagog.

Przeciw tym, co pobiegli na wyścigi konne.
O wychowaniu dzieci 7 – 9.16.
List do uwięzionych biskupów, prezbiterów, diakonów.

Teodoret z Cyru – egzegeta. Szkoła antocheńska.

Komentarz do I Listu do Koryntian IV (ŹMT).

Ćwiczenia XXIII-XXIV

Augustyn z Hippony – kaznodzieja, duszpasterz, pedagog. Sokrates Scholastyk. Cyryl Aleksandryjski – Szkoła aleksandryjska.

Wyznania II, III, V.
Wyznania VIII-IX.
Sokrates Scholastyk, Historia Kościoła VII, rozdz. XXXIV.
Cyryl A., W obronie tytułu Bogarodzica.

Ćwiczenia XXV-XXVI

Grzegorz Wielki.

Ćwiczenia XXVII-XXVIII

Zaliczenie

Uwagi

Cel i metoda ćwiczeń dotyczy ćwiczeń z Patrologii, sem. I (teksty w skrypcie Wybór tekstów Katowice 2004).

Cel ćwiczeń:

opanowanie zdolności lektury tekstu, czyli rozumnego odczytania zapisu graficznego,
rozpoznanie, zdefiniowanie i uporządkowanie opisywanych wydarzeń, ich przyczyn i skutków,
zdobycie umiejętności wskazywania i oceny wątków propagandowych i elementów manipulacji w zapisie historycznym.

Metoda ćwiczeń:

streszczenie tekstu (przekład tekstu swoimi słowami na język współczesny),
komentarz.

Streszczenie według kryterium: 1. historyczne (czas): daty, wydarzenia opisywane przez autora, postaci; 2. geograficzne (miejsce): miasta, krainy, ukształtowanie terenu, rzeki, morza, inne (por. Mk 6,39; por. Mt 14,19); 3. biblijne: odwołanie do tekstów biblijnych (ST i NT); 4. dogmatyczne: elementy katolickiego Credo; 5. etyczne: normy i ocena zachowania i postępowania; 6. literackie: gatunek literacki dzieła, tytuł, ulubione zwroty autora; 7. psychologiczne: sylwetki psychologiczne opisywanych bohaterów.

Komentarz powinien uwzględniać: 1. odwołanie do znanych wydarzeń z historii uprzedniej, współczesnej i późniejszej w stosunku do tego, co autor opisał w tekście (np. analizując teksty Ignacego Antiocheńskiego należy wskazać znaczenie Antiochii Syryjskiej w historii pierwotnego chrześcijaństwa). 2. Historia magistra vitae est, czyli aktualizację problematyki poruszonej w tekście 3. Próba psychologicznego opisu autora tekstu

Bibliografia

Bibliografia podstawowa:

1. B. Altaner, A. Stuiber, Patrologia, tłum. P.Pachciarek, Warszawa 1990.
2. M. Michalski, Antologia Literatury Patrystycznej I-II, Warszawa 1975-1982.
3. W. Myszor, Ireneusz z Lyonu i gnostycy, StAC.SN 17, Katowice 2016.
4. A. Bober, Światła ekumeny. Antologia patrystyczna, Kraków 1965.
5. J. Słomka, Polskie tłumaczenia dzieł Ojców Kościoła. Przewodnik bibliograficzny, Łódź 2001.
6. Serie: Pisma Ojców Kościoła (POK), Poznań 1924nn; Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy (PSP), Warszawa 1969 nn; Ojcowie Żywi (OŻ), Kraków 1978nn; Źródła Myśli Teologicznej (ŹMT), Kraków 1996nn. Biblioteka Ojców Kościoła (BOK) Kraków 1992nn;

Bibliografia pomocnicza:

Historia teologii I. Epoka patrystyczna, red. A. di Bernardino, B. Studera, Kraków 2003, s. 677-709; J. Drabina, Pięć pierwszych wieków chrześcijaństwa: Wybór tekstów źródłowych, Kraków 1991 (Skrypty uczelniane, nr 650); M. Simon, Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa I-IV w., Warszawa 1981; R.A. Markus, Chrześcijaństwo w świecie rzymskim, Warszawa 1978. J.N.D. Kelly, Początki doktryny chrześcijańskiej, tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1988. W. Myszor, Europa. Pierwotne chrześcijaństwo. Idee i życie społeczne chrześcijan (II i III wiek), Warszawa 1999. 2000. K. Bihlmeyer, H. Tüchle, Historia Kościoła, Warszawa 1971; J. Danielou, H.I. Marrou, Historia Kościoła. Od początków do roku 600, Warszawa 1984; Apokryfy Nowego Testamentu, red. M. Starowieyski: Ewangelie apokryficzne, cz. I i II, Kraków 2003; Listy i apokalipsy chrześcijańskie, Kraków 2001.